Page 8 - 9-sinif-edebiyat-odn

10 GİRİŞ
F Çuvaşça, bugün Ural Dağları’nın batısında ve özellikle Rusya’nın Çuvaşistan Özerk
Cumhuriyeti’nde konuşulmaktadır.
F Yakutça, Yakutistan Özerk Cumhuriyeti’nde konuşulmaktadır. Çuvaş ve Yakutlar asıl
Türk topluluklarından uzak kaldıklarından, her iki Türk topluluğunun da dillerinde bü-
yük değişmeler olmuştur.

ŞIVE (YAKIN LEHÇE)
F Bir dilin bilinen veya metinlerle izlenebilen devirlerinde kendisinden ayrılan ve bazı
ses ve şekil farklılıkları gösteren kollarına şive denir. Şivelerdeki ses değişimleri yazı
diline de yansır. Şivedeki farklılaşma lehçeye göre daha azdır. Bu yüzden bazı dil
bilimciler şiveyi “yakın lehçe” olarak adlandırır.
F Bir dilin şiveleri arasında ses, yapı ve söz dizimi bakımından benzerlikler görülür.
Örneğin; Türkiye Türkçesinde “gelirim” kelimesi Orta Asya’daki Türkistan şivelerinde
“kelür men” şeklinde yazılır. Azerbaycan Türkçesi, Kazak Türkçesi, Kırgız Türkçesi,
Türkmen Türkçesi, Özbek Türkçesi, Tatar Türkçesi, Türkiye Türkçesi Türk dilinin şi-
veleridir.

AĞIZ EDİTÖR YAYINEVİ
F Bir şive içinde mevcut olan ve söyleyiş farklılıklarına dayanan küçük kollara, bir mem-
leketin çeşitli bölge ve şehirlerindeki halkın, kelimeleri söyleyiş bakımından birbirin-
den ayrı konuşmalarına ağız denir. Türkiye Türkçesinin “Trabzon ağzı, Elazığ ağzı,
Malatya ağzı, Kayseri ağzı” gibi çeşitli kolları vardır. Bu kollardan biri olan “İstanbul
ağzı” aynı zamanda yazı dilimiz olarak kabul edilmiştir. Bu durumun nedenleri arasın-
da İstanbul’un kültür merkezi olması, İstanbul ağzının konuşma dili bakımından diğer
ağızlara göre daha gelişmiş olması ve Türkçenin özelliklerini daha iyi yansıtması gös-
terilebilir.

Batı Anadolu Doğu ve Kuzey Anadolu
Ağızlarından Güneydoğu Orta Anadolu Ağızlarından
Örnekler: Ağızlarından
Anadolu Örnekler:
Çilpi: Küçük, Ağızlarından Örnekler: Kemçük: Eğri
ateş tutuştur- Örnekler: Efenekli: Aşırı
makta kullanılan Böğürcük: titiz. Çağ: El yıkama
odun parçası. yeri (lavabo),
Böbrek Enek: Meyve
Çiritmek: Üşü- çekirdeği. banyo yapma
mek, titremek. Pisik: Kedi yeri (banyo).