Page 34 - 10. SINIF FİZİK FAVORİ ÖĞRETEN PARAGRAF

PARAGRAF TEST 5 3. ÜNTE: DALGALAR

5 B�r engele gönder�len ses�n yansıyarak kaynağa dönmes� 7 Levha hareketler�, volkan�k patlamalar ve çöküntüler yer
�ç�n geçen süreden yararlanılarak engel�n uzaklığı tesp�t kabuğunda kırıklara neden olur. Yer kabuğundak� fay ola-
ed�l�r. Den�zc�l�kte su altındak� nesneler� fark edeb�lmek rak adlandırılan kırıklar üzer�nde b�r�ken enerj�n�n boşal-
ve konumlarını bel�rlemek �ç�n sonar c�hazı gel�şt�r�lm�şt�r. masıyla meydana gelen t�treş�mler�n oluşturduğu dalga-
Sonar c�hazı bell� aralıklarla ses dalgaları yayar. Ses dal- lara deprem dalgası, bu dalgaların geçt�ğ� ortamları ve
gaları engelden yansıyarak sonara ulaşır. Sonar c�hazı, yer yüzey�n� sarsması olayına �se deprem den�r. Mekan�k
gönderd�ğ� ses dalgası ve yansıyan dalga arasındak� dalgalardan olan deprem dalgalarından bazıları en�ne,
zaman farkını hesaplayarak ses�n yansıdığı yüzey ya da bazıları da boyuna dalgalardır. Depremler�n oluşumunu,
c�sm�n uzaklığı ve özell�kler� hakkında b�lg� ver�r. Balık- deprem ölçü aletler�n� ve yöntemler�n�, deprem dalgaları-
çılar, sonar c�hazları yardımıyla balık sürüler�n�n yer�n�, nın yayılmasını ve depremle �lg�l� konuları �nceleyen b�l�m
hareket yönünü, balık m�ktarını ve sürüde hang� balık dalına s�smoloj�, s�smoloj� alanında çalışan b�l�m �nsanına
c�ns�nden ne kadar bulunduğunu tesp�t eder. s�smolog den�r.
Bu parçanın yazılış amacı aşağıdak�ler�n hang�s�d�r? Bu parçada aşağıdak� ter�mlerden hang�s�n�n tanımı
yapılmamıştır?
A) Ses�n yansımasını açıklamak
B) Ses�n yansımasının kullanıldığı alanları tanıtmak A) Levha hareketler� B) S�smolog
C) Sonar c�hazının çalışma prens�b� ve yararları hakkın- C) Deprem dalgası D) Deprem
da b�lg� vermek E) S�smoloj�
D) Gem�ler�n �lerlemes� �ç�n gerekl� c�hazları tanıtmak
E) Balıkçıların avlanmalarına yardımcı olan c�hazları ta-
nıtmak

6 Ultrasonograf� adı ver�len c�hazda ultrason�k ses dalgaları
kullanılarak canlıların �ç organları �ncelen�r. Bu sayede
hastalıklı dokular, ana rahm�ndek� cen�n�n üç boyutlu
görüntüsü, kalp kapakçıklarının hareket� ve tümörler �le 8 Deprem�n büyüklüğü, kırılan yüzey�n büyüklüğünü ve
�lg�l� b�lg�ler elde ed�l�r. S�sm�k araçlar tarafından oluştu- ortaya çıkan enerj�n�n düzey�n� bel�rten b�r ölçüdür. Dep-
rulan ses dalgalarının, yer altındak� farklı tabakalardan rem�n büyüklüğü s�smograf adı ver�len aletle ölçülür.
yansıması sonucunda su, petrol, doğal gaz ve madenle- Yapılan ölçüm R�chter (R�hter) ölçeğ� den�len b�r ölçümle
r�n yerler� tesp�t ed�l�r. Farklı tür ve şek�llerde ses dalgaları tanımlanır. Bu ölçekte deprem dalgalarının büyüklüğü 1
meydana get�ren müz�k aletler�nden yararlanılarak kulağa �le 9 arasındak� rakamlarla �fade ed�l�r. R�chter ölçeğ�nde
hoş gelen melod�ler oluşturulur. T�yatro salonlarında her b�r�m artış, yer sarsıntılarında 10 katlık artışa karşılık
ses�n daha kal�tel� olması �ç�n gerekl� akust�k çalışmalar gel�r. Deprem�n ş�ddet�, herhang� b�r der�nl�kte meydana
yapılır. Akust�ğ�n sanattak� kullanımına M�mar S�nan’ın gelen deprem�n doğa, b�na ve �nsanlar üzer�ndek� etk�le-
Sel�m�ye Cam�s�’n�n akust�ğ� örnek olarak ver�leb�l�r. r�n�n ölçüsüdür. Bu etk�, deprem�n büyüklüğü, uzaklığı ve
Bu parçada; yapıların depreme karşı gösterd�ğ� dayanıklılığa bağlıdır.
I. Ses dalgalarının günlük hayata yansımaları Deprem�n ş�ddet�, deprem�n büyüklüğü hakkında doğru
b�lg� vermez. Mesela bazen düşük ş�ddette b�nalar yıkı-
II. Ses dalgalarının �nsan sağlığına zararları lab�l�r.
III. Ses dalgalarının kullanıldığı bazı c�hazlar Bu parçanın anlatımında aşağıdak� düşüncey� gel�ş-
ögeler�nden hang�ler�ne ulaşılab�l�r? t�rme yollarından hang�s� kullanılmamıştır?

A) Yalnız I B) Yalnız II A) Örneklend�rme B) Benzetme
C) Yalnız III D) I ve III C) Karşılaştırma D) Tanımlama
E) I, II ve III E) Sayısal ver�lerden yararlanma

34 Markaj Yaynlar / 10. Snf Fizik
MARKAJ YAYINLARI