Page 20 - 10. SINIF KİMYA DEFTERİM - GİRİŞ YAYINLARI

ÖZETİN ÖZETİ Ünite 4: Kimya Her Yerde

YAYGIN GÜNLÜK HAYAT KİMYASALLARI
Temizlik Maddelerinin Özellikleri

Sabun
Q Bitkisel veya hayvansal yağların NaOH veya KOH gibi kuvvetli bazlarla tepkimesi sonucu elde edilen yağ asitlerinin tuzlarıdır.
Q NaOH kullanılarak elde edilen sabuna katı (sert sabun, C H COONa), KOH kullanılarak elde edilen sabuna sıvı (arap
17 35
sabunu, C H COOK) sabun denir. Sabun, hidrofob ve hidrofil olmak üzere iki kısımdan oluşur.
17 35
Q Hidrofob (kuyruk); yapısında apolar kısımlar bulunan, suda çözünmeyen ve suyu sevmeyen yapılardır. Hidrofil (baş); yapı-
sında polar kısımlar bulunan, suda çözünen ve suyu seven yapılardır.
+2
+2
Q Sabunlar, sert sulardaki Ca ve Mg iyonları ile çökelek oluşturduğundan temizleme özellikleri azalır.
GİRİŞ YAYINLARI
Deterjan
Q Petrol türevlerinden toz, sıvı veya jel olarak elde edilen temizlik maddeleridir.
Q Genel formülleri C H OSO Na şeklindedir.
12 25
3
Q Deterjanlar, sert sulardaki iyonlarla çökelek oluşturmadıklarından bu tür sularda temizleme özelliklerini kaybetmez.
Sabun ve Deterjanın Temizleme Özelliği
Q Kirin bulunduğu suya sabun veya deterjan eklendiğinde sabun veya deterjanın hidrofob kısmı kire etki eder ve kirin çev-
resini sarar. Sabun ve deterjanın hidrofil kısımları ise suyla etkileşir.

Kişisel Temizlik Maddelerinin Fayda ve Zararları
Katı Sabun: Ciltteki kiri uzaklaştırır. Ancak cilt kuruluğuna Şampuan: Saçlardan kir, yağ ve tozları uzaklaştırır. Fazla
yol açabilir. kullanılması saç dökülmesine neden olabilir.

Sıvı Sabun: Ciltteki kiri uzaklaştırır. Elden arınması katı Diş Macunu: Diş çürümelerini engeller. Aşırı kullanılması diş
sabuna göre daha uzun sürer. minesinin aşınmasına neden olabilir.

Hijyen Amacıyla Kullanılan Temizlik Maddeleri
Çamaşır Suyu (Sodyum Hipoklorit, NaClO) Q Polimerleşme (polimerizasyon) monomerlerin birbirine bağ-

Q Temizlik ve hijyen amacıyla kullanılan bazik sulu çözeltilerdir. lanarak polimer oluşturduğu kimyasallardır.
Q Mikrop öldürme ve ağartma işlemleri için kullanılır. Q Polimerler, doğal süreçlerle (kauçuk gibi) oluşabildiği gibi
Kireç Kaymağı (Kalsiyum Hipoklorit, Ca(OCl) ) laboratuvarda sentetik (teflon gibi) olarak da üretilebilir.
2
Q Sönmüş kireç süspansiyonundan klor gazı geçirilerek elde Polietilen (PE): Naylon, poşet, boru, çöp poşeti, film, kablo kılıfı
edilen bazik özellikteki kimyasallardır. Polivinil Klorür (PVC): Kapı ve pencere profili, hortum, su

Q Kireç kaymağı; reçel yapımında, sebze ve meyvelerin mikro- borusu, kimlik, kan torbası
organizmalardan temizlenmesinde, havuz sularının dezen- Politetraflor Eten (TEFLON): Yapışmaz tava ve tencere, oto-
fekte edilmesinde kullanılır. mobil cam sileceği, izolasyon malzemesi, kablo yalıtımı
Yaygın Polimerlerin Kullanım Alanları Polistiren (PS): Tek kullanımlık çatal, kaşık, şırınga yapımı,

Q Polimer, çok sayıda küçük molekülün kimyasal bağlarla bir- köpük, buz kalıpları, oyuncak
leşerek oluşturduğu çok büyük moleküllerdir. Kauçuk: Ayakkabı, silgi, oyuncak, ameliyat eldiveni, emzik, lastik
Monomer: Tek molekülden oluşur, en küçük moleküldür, organik Polietilen Teraftalat (PET): Sentetik fiber, kavanoz, film,
yapılıdır.
yangın hortumu, su şişesi, sicim
Polimer: En az bin monomerden oluşur, çok büyük moleküller- Kevlar: Kurşun geçirmez yelek, zırh, paraşüt ipi, fren balatası
dir, organik yapılıdır.

70 Giriş Yayınları / 10. Sınıf Kimya