Page 71 - 10. Sınıf Biyoloji Öğretmenin Ders Notları

¦ §
70
70 KALITIMIN GENEL İLKELERİ
1. Vücut Kromozomları (Otozomlar)
Otozom
y Cinsiyeti belirleyen X ve Y kromozomları kromozomlar
dışındaki kromozom çiftlerine vücut kro- 44 44
+
+
mozomu denir. XX XY
y Kan grubu, göz rengi, saç yapısıyla ilgili Gonozom
genler otozomdur. Dişi kromozomlar Erkek

Örneğin; insanlarda 2n = 46 kromozom vardır.
Bunun kromozom dağılımı yandaki gibidir. Otozom
kromozom
EDİTÖR YAYINEVİ
y Buna göre diploit canlı olan insanlarda 22
44 tane otozom iki tane ise gonozom + EŞEY 22 + X
(XX ve XY) vardır. İnsanların gametleri X HÜCRELERİ 22 + Y
olan sperm ve yumurtada ise bunların Gonozom
yarısı bulunur. Yani 22 tane otozom, 1 Dişi kromozom Erkek
tane de gonozom vardır.
2. Eşey Kromozomları (Gonozomlar)

y Cinsiyetin belirlenmesinden sorumlu olan genleri taşıyan kromozomlar gonozomlardır.
y Erkeklerde XY, dişilerde ise XX’dir.
y İnsanda eşey babadan gelen spermlerin taşıdığı gonozomla belirlenir. Sperm X kromozomu taşı-
yorsa dişi, Y kromozomu taşıyorsa erkek bireyler oluşur.
y Yumurta 22 + X, sperm ise 22 + X veya 22 + Y’dir.

Dişi Erkek
44 + XX 44 + XY

otozom gonozom otozom gonozom

GENOTİP EŞEY TAYİNİ

XX - XY Yöntemi: Bu yöntemde cinsiyet belirlenmesi şu şekilde olur. İki tane X kromozomu
taşıyorsa dişi, bir tane X, bir tane Y taşıyorsa erkektir. İnsan, balık, böcek ve sirke sinekleri
örnek olarak verilebilir.

XX- XO Yöntemi: Çekirgelerde bu yöntemle cinsiyet belirlenir. İki tane X taşıyorsa dişi, bir
tane X kromozomu taşıyorsa erkektir. Y kromozomu yoktur.
ZZ-ZW Yöntemi: Kelebek, sürüngen ve kuşlarda görülür. Bu canlılarda insanlardan farklı olarak
ZZ kromozomu taşıyan erkek, ZW taşıyan dişidir.
Haploit – Diploit Yöntemi: Bal arıları ve eşek arılarında kromozom sayısına bakılarak cinsiyet
belirlenir. Bu canlılarda erkekler haploit (n), dişiler diploit (2n)’dir.