Page 31 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
30
30 DOĞAL SİSTEMLER
Skyer Kıyı Tipi: Hörgüçkaya ve morenlerin sular altında kalmasıyla oluşan kıyı tipidir. Fiyort kıyı tipinden
farkı pek çok adanın bulunmasıdır. İsveç kıyıları bu nedenle Norveç kıyılarından farklıdır.

Haliç Kıyı Tipi: Gel -git genliğinin fazla olduğu sığ okyanus kıyılarından akıntıların etkisiyle oluşur. Kuzey-
batı Avrupa kıyılarında (İngiltere, Hollanda, Almanya) görülür.

Watt Kıyı Tipi: Sular altında kalan karaların, sular çekildikten sonra açığa çıkmaları ile oluşur.

Mercanlı Kıyı Tipi: Mercan adı verilen canlı kalıntıları üst üste birikerek mercan adaları ya da atol denilen
şekilleri oluşturmaktadır. Bu tip kıyılara Tropik Kuşak'ta ve Avustralya çevresindeki kıyılarda rastlanılmak-
EDİTÖR YAYINEVİ
tadır.

YER ŞEKİLLERİNİN DİĞER OLUŞUM SÜREÇLERİ

Kütle Hareketleri: Kaya düşmesi, heyelan ve yer göçmesi kütle hareketlerinin başlıcalarıdır. Kaya düş-
mesi eğimli yamaçlarda meydana gelir. Heyelan; toprak örtüsünün, ayrılmış materyallerin ve kayaların
eğim doğrultusunda yer değiştirmesidir. Yer göçmesi karstik arazilerde fazla görülür.

Kayaçların Ayrışması: Kayaların ayrışması fiziksel ve kimyasal olmak üzere iki şekilde gerçekleşir. Fizik-
sel ayrışmada kayaçların kimyasal yapıları değişmez. Sıcaklık farkının çok olduğu yerlerde kayaç yüzeyi
soğumayla büzülür ve zamanla kayaçtan parçalar kopar. Kayaçların kimyasal olarak çözünmesi suyun
etkisiyle gerçekleşir. Çözünme sonucunda kayacın kimyasal yapısı da değişir.

TÜRKİYE’DE DIŞ KUVVETLERİN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

AKARSULARIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKİLLERİ

* Türkiye yarı nemli bir iklime sahiptir. Bu nedenle akarsular bakımından zengindir. Türkiye’de
selinti sularının ve akarsuların oluşturduğu yer şekillerine rastlanmaktadır.

Peribacaları

* Aşınmaya karşı fazla ve az dirençli kayaçların bir arada bulunduğu yerlerde peribacaları oluşur.
Ürgüp, Göreme çevresi ve Uşak yakınlarında peribacalarına rastlanır.

Menderes

* Türkiye’de az eğimli alanlarda akarsuların oluşturduğu büklümlerdir. Ege Bölgesi’ndeki Büyük
Menderes ve Küçük Menderes nehirlerinde menderesler görülmektedir.

Kırgıbayır

* Selinti sularının oluşturduğu yer şekillerinden biridir. Bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda görü-
lür. Türkiye’de Kapadokya yöresi, Mut ve Ankara çevresinde rastlanır.