Page 25 - 10-sinif-telafi

24 GEZİ YAZISI

• Edebiyatımızda gezi yazısı türünde ilk büyük ve olmuştur. Bu dönemin tanınmış şair ve yazar- le Azra Erhat’ı, “Düşsem Yollara Yolla-
önemli eserin yazarı Evliya Çelebi’dir. “Seya- larından Cenap Şehabettin’in Hicaz yolculu- ra” adlı eseriyle Haldun Taner’i, “Sovyet
EDİTÖR YAYINEVİ
hatname” adını taşıyan on ciltlik eserinde Evliya ğunu anlatan “Hac Yolunda” Suriye ve Irak’tan Rusya, Azerbaycan, Özbekistan, Bulga-
Çelebi, Osmanlı İmparatorluğu sınırları içinde ve söz eden “Afak-ı Irak” ve bir Avrupa gezisinde ristan, Macaristan” adlı eseriyle Melih
dışında gezip gördüğü yerleri anlatır. Bu yerler gördüklerini yansıtan “Avrupa Mektupları” adlı Cevdet Anday’ı, “Sam Amcanın Evinde
arasında Bursa, İzmir, Trabzon gibi şehirlerimiz eserlerini Türkçe gezi yazısı türünün başarılı ve Bir Garip Ada” adlı eserleriyle Bedii
yanında Avusturya, Hicaz, Mısır, Habeşistan ve örnekleri arasında gösterebiliriz. Faik Akın’ı, “Canım Anadolu” adlı eseriy-
Dağıstan gibi yabancı ülkeler de bulunmaktadır. Cumhuriyet Dönemi’nde ve Günümüzde Gezi le Bedri Rahmi Eyüboğlu’nu, “Şu Bizim
Evliya Çelebi’nin eserinden XVII. yy. toplumumu- Rumeli” adlı eseriyle Yılmaz Çetiner’i ve
zun zengin kültür özelliklerini öğrenmek müm- Yazıları “Almanya Beyleri İle Portekiz’in Bahçele-
• Cumhuriyet Dönemi’nde edebiyatımızda gezi
kündür. Anlatımdaki sadelik, içtenlik ve söyleşi ri” adlı eseriyle Nevzat Üstün’ü sayabi-
havası da eser için ayrı bir üstünlük sayılır. türünde nicelik ve nitelik yönünden büyük bir liriz.
ilerleme sağlanmıştır. Bu dönemin tanınmış
• XVII. yy.da Hac yolculuklarını anlatan birtakım gezi yazısı yazarları arasında önce Falih Rıfkı
gezi yazıları ile birlikte Avrupa ve Yakın Doğu Atay’ı anmamız gerekir. Atay’ın “Denizaşırı, SEYAHATNAME’DEN
ülkelerine gönderilen elçilerimizin yazdıkları se- Taymis Kıyıları, Bizim Akdeniz, Tuna Kıyıla- Erzurum’un Soğuğu
faretnameleri de birer gezi yazısı sayabiliriz. Bu rı, Hind, Yolcu Defteri, Gezerek Gördüklerim”
eserler arasında gezi türünün özelliklerini en be- adlı eserleri ele alınan konular ile gerek gözlem Halkın ağzında şöyle bir fıkra vardır: Bir
lirgin biçimde taşıyanı Yirmisekiz Çelebi Mehmet gerekse anlatım ustalığı bakımından ilginç ve dervişe “Nereden geliyorsun?” demişler.
Efendi’nin “Fransa Sefaretnâmesi”dir. Yazar bu değerli eserlerdir. O da “Kar rahmetinden geliyorum.” demiş.
eserinde Lale Devri’nde Fransa’da elçilik yapar- • Cumhuriyet Dönemi’nde gezi türünde eser Bunun üzerine “O ne diyardır?” demişler.
ken gördüklerini etkileyici bir üslüpla anlatmıştır.
veren diğer yazarlar arasında “İstanbul’dan Derviş “Soğuktan insana zulüm olan Erzu-
Tanzimat’tan Sonraki Gelişmeler Londra’ya Şileple Yolculuk” ve “Akdeniz’de Bir rum’dur.” demiş. “Orada yaz olduğuna rast
• XIX. yy.ın sonlarında yayımlanan ve gerçek bir gezi Yaz Gezintisi” adlı kitaplarıyla Saik Sabri Du- geldin mi?” demişler. Derviş “Vallahi 11 ay
yazısı niteliği taşıyan eser Ahmet Mithat Efendi’nin ran’ı, “Finlandiya” adlı kitabıyla Şükufe Nihal’i, 29 gün sakin oldum. Halk hep yaz gelecek
“Avrupa’da Bir Cevelan” adlı kitabı olmuştur. Yazar “Bir Vagon Penceresinden” ve “Ankara-Bük- dedi. Ben göremedim.” demiş. Bir diğer fıkra
bu eserinde İstanbul’dan Stockholm’e kadar yap- reş” adlı kitaplarıyla Sadri Ertem’i, “Tuna’dan da şudur: Kedinin biri kara kışta bir damdan
tığı tren yolculuğuna ve dönüşünde uğradığı bir- Batıya” ve “Anadolu Notları” adlı iki ciltlik ki- diğer dama sıçrarken havada donup kalmış.
çok Avrupa kentine ilişkin gözlem ve izlenimlerini tabıyla Reşat Nuri Güntekin’i, “Anadolu Man-
anlatır. Ali Bey’in “Seyahat Jurnali” adlı kitabı da zaraları” adlı kitabıyla Hikmet Birand’ı, “Gezi Sekiz ay sonra don çözülünce miyavlayarak
bu yüzyılın önemli gezi yazıları arasında sayılır. Günlüğü” ve “Avusturya Günlüğü” adlı kitapla- yere düşmüş. Gerçekten de bir adamın eli
• 1908’den sonra gezi türünden eserlerin sayı- rıyla Burhan Arpad’ı sayabiliriz. yaş iken bir demir parçasına yapışsa der-
sında önemli bir gelişme görülmektedir. Bunda • Günümüz yazarları arasında gezi yazıları ve hâl donar. Elini demirden koparmak ihtimali
okur sayısının artışı yanında yabancı gezi yazısı kitaplarıyla ün yapmış olanlar arasında “Mavi olmaz. Ancak bir miktar derisi yüzülerek
kitaplarının Türkçeye çevrilmesinin etkisi büyük Yolculuk” ve “Mavi Anadolu” isimli eserleriy- demirden kurtulabilir.