Page 533 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

DÜNY
DÜNYA'NIN TEKTONIK OLUŞUMUA'NIN TEKTONIK OLUŞUMU 1. ÜNİTE 533
DÜNYA'NIN YAPISI A'NIN YAPISI
DÜNY
1. YER KABUĞU (LİTOSFER - TAŞ KÜRE)
• Yerin en üst katmanıdır. Kayaçlardan oluşmaktadır, bundan dolayı
litosfer veya taş küre adı da verilir. Yoğunluğu diğer katmanlara Ateş küre
göre azdır. Dış çekirdek
• Yer kabuğunun kalınlığı okyanus tabanlarında az, karalarda ise İç çekirdek

fazladır.
• Yer kabuğu Dünya'nın yaklaşık yüzde birini oluşturur. Taş küre
• Sial (Silisyum ve alüminyum - granit kabuk) ve sima (silisyum ve Su küre
EDİTÖR YAYINLARI
magnezyum - bazaltik kabuk) olmak üzere ikiye ayrılır. Hava küre
• Sial karaların altında kalın, okyanusların altına incedir. Sima ise karaların altında ince okyanusların altında kalındır.

2. MANTO (PİROSFER - ATEŞ KÜRE)
• Alt ve üst manto olmak üzere ikiye ayrılır. İç kuvvetlerin kaynağıdır. Akışkan ve kızgın hâldedir. Yer küre hacminin
yaklaşık %84'lük kısmını oluşturur.

3. ÇEKİRDEK (NİFE - AĞIR KÜRE)
• Dış ve iç çekirdek olmak üzere ikiye ayrılır. Yapısında daha çok demir ve nikel bulunduğu için nife adını almıştır.
Yüksek basınçtan dolayı iç çekirdekteki maddelerin katı olduğu tahmin edilmektedir.

{ Yer kabuğundan derinlere inildikçe sıcaklık, yoğunluk, yer çekimi ve basınç artar. Derinlere inildikçe her 33 m'de
o
sıcaklık 1 C artar.
DÜNYA'NIN TEKTONIK YAPISIA'NIN TEKTONIK YAPISI
DÜNY
Levha T
Levha Tektoniği ektoniği
• Yer kabuğunu oluşturan parçaların her birine levha denir. Mantodaki konveksiyonel akıntılar, yer kabuğundaki ha-
reketlere neden olur. Bu hareketlere tektonik hareketler denir.
• Yer kabuğu hareketleriyle ilgili birçok teori bulunmaktadır. Bu teorilerin biri kıtaların kayması teorisidir. Bu teoriyi
savunan Alfred Wegener'e göre; kıtalar Paleozoik'in ikinci yarısında Pangea adı verilen tek bir parça hâlindeydi.
Sonradan birbirinden uzaklaştılar, kıtaları oluşturdular, kıtaların arasına su dolarak okyanus ve denizler ortaya çıktı.
• A. Wegener'in Kıtaların Kayması Kuramı 1950 yılında geliştirilerek Levha Tektoniği Kuramı adını almıştır.
• Bu teoriye göre levhaları hareket ettiren güç mantodan gelir. Çekirdeğin sıcaklığından dolayı manto içerisinde

erimiş hâlde bulunan maddelerde benzer bir hareket başlar. Konveksiyonel akımlar adı verilen bu hareketlerin
etkisiyle levhalar hareket eder.
• Levha hareketleri; yaklaşma, uzaklaşma ya da yanal biçimdedir.
• Okyanusun yoğunluğu fazla olduğu için kıtasal kabuğun altına dalar.

225 milyon yıl önce 200 milyon yıl önce 65 milyon yıl önce