Page 538 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

538
• Levha sınırları volkanik olayların çok olduğu bölgelerdir. Vol-
kanik olaylar sırasında dışarıya çıkan malzeme sıvıysa lav, Krater
katı ise tüf adını alır. Huni biçimimdeki çukurluklara krater Kül, Lapilli ve
denir. Çakıl büyüklüğünde olan katı maddelere lapilli, daha volkan bombası
büyüklerine ise volkan bombası denir. Gaz patlamasıyla olu-
şan çukurluklara maar, volkanik patlamayla çıkan materyalin Kaldera
üst üste birikmesiyle oluşan kabartılara da volkan konisi adı Maar
verilir.
• Volkanik dağlar tektir. Afrika'da Klimanjaro, Japonya'da Fu-
jiyama, Endonezya'daki Sumatra, İtalya'da Etna ve Türki-
ye'deki Ağrı dağları volkanik dağlara örnektir. Büyük Okya-
nus çevresinde volkanlar yoğundur. (Ateş Çemberi)
EDİTÖR YAYINLARI
• Volkanizma'da dışarıya çıkan malzeme katı ise (asidik) ta-
banlı volkanlar, akışkan özellikte ise (bazik) kalkan volkanları oluşur. Derinlik volkanizmasıyla sill, batolit, lakolit ve
dayk gibi kayaçlar oluşur. Ülkemiz genç olduğundan volkanik arazi yaygındır. Ancak günümüzde aktif volkan yoktur.

DEPREMLER (SEİZMA)
• Depremler, yer kabuğunda meydana gelen kısa süreli sarsıntılardır. Depremler; çöküntü (karstik arazilerde maden
ocaklarında çökmeler), volkanik (volkanizmanın aktif olduğu yerlerde) ve tektonik (fay hatları - kırılma) olmak üzere
3'e ayrılır. Kırık hatlarına fay denir. Faylar normal, ters ve doğrultu (yanal) atımlı olarak sınıflandırılır.

Ters Fay Doğrultu (Yanal) Atımlı Fay Normal Fay
• Depremin meydana geldiği yere iç merkez (hiposantr), en çok zarar verdiği yere dış merkez (episantır), deprem
dalgalarına izoseist, iç merkez ile dış merkez arasındaki mesafeye odak derinliği denir. Deprem dalgaları P(pri-
mer), S(sekonder), R(rayleigh) ve L(love) harfleriyle adlandırılır. Dünya'daki deprem alanları; Alp - Himalaya kıvrım
kuşağı, Büyük Okyanus çevresi (Ateş Çemberi) Atlas Okyanusu'nun orta kesimleri, Akdeniz ve Hint Okyanusu
çevresidir.
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR
1. Magmanın bir damar aracılığıyla tabakalar arasına 3. Aşağıdaki olaylardan hangisi epirojenez sonucu
sokulması sonucu oluşan mantara benzer şekiller gerçekleşen olaylardan biri değildir?
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Kara ve denizlerin dağılımının değişmesi
A) Lakolit B) Sill C) Batolit D) Dayk E) Maar B) Kıvrım dağlarının oluşumu
Çözüm: Derinlik volkanizması sonucu oluşan mantara C) Karaların yükselmesi
benzer şekiller lakolitlerdir. D) Kıyı çizgisinin yer değiştirmesi
E) Akarsu vadilerinde taraçaların oluşması

2. Aşağıdaki terimlerden hangisi orojenez sonucun-
da ortaya çıkmamıştır? Çözüm: Epirojenez kara kütlelerinin bir bütün olarak yük-

A) Transgresyon B) Antiklinal C) Horst selmesi ya da alçalması olayıdır. A, C, D ve E seçenekle-
rinde verilenler epirojenez sonucu gerçekleşen olaylardır.
D) Graben E) Senklinal Kıvrım dağlarının oluşumu ise yan basınçların etkisi ile
levhaların kıvrılıp yükselmesiyle yani orojenez ile gerçek-
Çözüm: Transgresyon epirojenik hareketler sonucu olu-
şur. Verilen diğer seçenekler ise orojenez sonucu oluşur. leşir.