Page 537 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

IÇ KUVVETLER VE IÇ KUVVETLERIN OL
IÇ KUVVETLER VE IÇ KUVVETLERIN OLUŞTURDUĞU YER ŞEKILLERIUŞTURDUĞU YER ŞEKILLERI 1. ÜNİTE 537
• Kaynağını yerin iç kısımlarından alan kuvvetlere iç kuvvetler denir. Orojenez, epirojenez, depremler ve volkanizma
olayları iç kuvvetler içerisinde değerlendirilir. Kaynağını mantodan alırlar.
OROJENEZ (DAĞ OLUŞUMU)
• Dış kuvvetlerin aşındırdığı malzemeler deniz ve okyanus tabanlarında birikir. Biriken tortul tabakalar levhalar sıkış-
tığında ya kıvrılır ya da kırılır.

Hors t
Antiklinal

Senklinal Graben

EDİTÖR YAYINLARI

Esnek olan tortul tabakaların kıvrılıp yükselmesiyle kıv- Esnekliğini kaybetmiş tortul tabakalar yan basınçlara
rım dağları oluşur. Kıvrılan kısımların üstte kalan bö- uğradıklarında kırılmaya uğrar. Kırılan kısımların yük-
lümlerine antiklinal, çanaklaşan bölümlerine ise senk- sekte kalan bölümlerine horst, çukurda kalan yerlerine
linal adı verilir. ise graben adı verilir.
• Yeryüzünde ilk kıvrım dağları Prekambriyen'de meydana gelen Huron Kıvrımlar'dır.
• Senozoyikte meydana gelen Alp - Himalaya kıvrımı, kıvrım dağlarına örnektir. Paleozoyik sonlarına doğru gerçek-
leşen kıvrım hareketlerine Hersinyen kıvrımları denir.
• Kırık dağlara örnek olarak Kıyı Ege'deki dağlar, (Kaz, Madra, Yunt, Boz, Aydın ve Menteşe dağları) verilebilir.
• Kırık dağların olduğu yerlerde deprem, kaplıca ve ılıcılara rastlanır.

EPİROJENEZ (KITA OLUŞUMU)
• Kara kütlelerinin bir bütün olarak yükselmesi ya da alçalmasına epirojenez denir.

Alçalma Yükselme
• Dış kuvvetler biriktirme yaparsa,
• Buzullar artarsa, • Dış kuvvetler aşındırırsa,
•
• Volkanik dağ oluşursa (tüf) gerçekleşir. Buzullar erirse yükselme gerçekleşir.

• Kara yükselince deniz seviyesi geriler deniz altındaki bazı yerler kara hâline gelir. Kıyı taraçaları oluşabilir. Karala-
rın yükselmesine bağlı olarak deniz seviyesi genişler. Bu olara regresyon denir. Denizlerin karaya doğru ilerleme-
sine transgresyon denir.

Deniz ilerlemesi
(Transgresyon)
Yükselme Deniz gerilemesi Alçalma
(Regresyon)

{ Yer kabuğunu oluşturan levhalar manto üzerinde belli bir dengede durmaktadır. Buna izostatik denge denir.

VOLKANİZMA
• Magmanın yeryüzüne çıkması ya da yeryüzüne kadar sokulması olayına volkanizma denir. Volkanik patlama belirli
bir noktada gerçekleşirse merkezi, bir hat boyunca olursa çizgisel, belirli bir alan boyunca oluşursa alansal püs-
kürme adını alır.