Page 7 - 6. Sınıf VIP Türkçe Konu Anlatımlı

SÖZCÜKTE ANLAM 1. BÖLÜM 5

Kazanım: Bağlamdan yararlanarak bilmediği sözcüklerin anlamını tahmin eder. Söz-
cükler arasındaki anlam ilişkilerini fark eder.

SÖZCÜKTE ANLAM
Anlamı olan en küçük ses birliğine sözcük (kelime) denir. Sözcükler cümleleri oluşturan
unsurlardır. Çoğu, kendi başına anlamlı olmakla birlikte bazı sözcükler de cümle içinde
anlam kazanır. Sözcüklerin tek başına ifade ettikleri anlamlar ile cümlelerde kazandıkları
EDİTÖR YAYINEVİ
anlamlar farklı olabilir.
Anlam bakımından sözcükler ve sözcükler arasındaki anlam ilişkileri şunlardır:
ANLAM BAKIMINDAN SÖZCÜKLER
Sözcükler taşıdıkları anlamlara göre şu başlıklar altında incelenir:

GERÇEK ANLAM (TEMEL ANLAM)
Sözcük tek başına kullanıldığında akla gelen ilk anlamına gerçek (temel) anlam denir.

Örnek
F Üzerinde ince bir gömlek vardı. (Nesnelerin eni ile ilgili kavram, kalın olmayan)

F Dedemin ayağında eski, yıpranmış bir çarık var. (Bacakların bilekten aşağıda bu-
lunan ve yere basan bölümü)
F Meğer anahtar arka cebindeymiş. (Bir kilidi açıp kapamak için kullanılan araç)

Yukarıdaki cümlelerde altı çizili sözcükler zihnimizde oluşan ilk anlamlarıyla kullanılmıştır.
Bu nedenle sözcüklerin bu anlam özelliğine gerçek anlam diyoruz.

NOT
Eş sesli (sesteş) sözcüklerin her iki anlamı da gerçek anlam olarak kabul edilir:
F Bu çay az da olsa bu topraklara hayat veriyor. (Dereden büyük akarsu)
F Kızım, benimle çay toplamaya gelir misin? (Nemli iklimlerde yetişen bir bitki)

NOT

Sözcüklerin temel anlamlarıyla bağlantılı olarak zamanla kazandıkları değişik anlam-
ları da gerçek anlam kapsamında değerlendirilir. Bir sözcüğün zamanla kazandığı an-
lamlarında genellikle yakıştırma ve benzerlik ilgisi etkili olmaktadır.
F “Göz” dendiğinde akla ilk gelen, kelimenin temel anlamı olan organ adıdır. Ama
“iğnenin gözü”, “çantanın gözü”, “masanın gözü” tamlamalarındaki anlamlar ben-
zetme yoluyla kazandırılmış yeni anlamlardır. Bunlar da gerçek anlam olarak ka-
bul edilir.