Page 143 - 7'DEN LGS'YE FEN BİLİMLERİ HAZIRLIK İLK ADIM - EDİTÖR YAYINLARI

8. SINIF SORULARIYLA TANIŞMA BASIT MAKINELER

1 Çözüm: Daha az kuvvetle daha fazla yük taşımak için
oluşturulan basit makine türüne çıkrık denir. Eksenleri aynı
yarıçapları farklı ve sabit bir eksen etrafında dönen silin-
Can Yük dirlerden oluşan sisteme çıkrık denir. Çıkrıklarda da diğer
Yük
basit makineler gibi aşağıdaki eşitlik kullanılabilir.
α
Kuvvet x Kuvvet kolu = Yük x Yük kolu
Can, yukarıdaki gibi bir basit makine düzeneğiyle
bir yükü belirli bir yüksekliğe kadar çıkarmak isti- F x R = P x r
yor.
Çıkrık kolunun yarıçapı (R) arttıkça kolu çevirebilmek için
EDİTÖR YAYINLARI
Buna göre Can’ın oluşturduğu düzenek ile ilgili uygulanan kuvvet azalır. Ancak kolu çevirirken daha büyük
aşağıdaki hangi uygulama yapılırsa daha az daireler oluşturulduğundan kuvvetten kazanç sağlanırken
kuvvet uygulanmış olur? yoldan kayıp olur.
A) Kuvvetin alacağı yol artırılmalıdır.
P yükünün bağlı olduğu kol (r) uzatılırsa daha büyük kuv-
B) a açısı artırılmalıdır. vetle P yükü yukarı kaldırılır
C) Yükün alacağı yol artırılmalıdır.
İp sarıldıkça kova daha çok yükselmeye başlar.
D) Yükün ağırlığı artırılmalıdır.

Çözüm: Can’ın yükü çıkarmak istediği basit makine eğik
düzlemdir. Eğik düzlemlerde; yükseklik sabit kalmak şartıy-
la, eğik düzlemin boyu (rampanın boyu - kuvvetin alacağı 3 Günlük yaşamda parçaları birbirine sabitlemek için
yol) arttıkça yüke uygulanan kuvvette o kadar azalır, kuv- kullanılan bir basit makine-
vetten kazanç artar. Eğik düzlemin yüksekliği (dikliği-açı) dir. Eğik düzlemlerde F
arttıkça uygulanan kuvvet artar, kuvvetten kazanç azalır. olduğu gibi kuvvet kolunu
Yükseklik (diklik) azaldıkça kuvvetten kazanç artar. uzatarak kuvvet kazancı
sağlar.
Yukarıda bilgi verilen basit
2 Aynı eksen etrafında dönebilen iç içe geçmiş farklı makineye ait model aşa-
yarıçaplı iki silindir ya da bir silindir ile bir koldan ğıda verilmiştir.
oluşan düzeneğe çıkrık denir. Çıkrık düzeneğine Buna göre modeli verilen basit makine ile aşa-
ait bir görsel aşağıda verilmiştir. ğıdaki araçların hangisinin çalışma prensibi
aynıdır?
R F
r A) B)

P Akordiyon
kriko Palanga

Buna göre; C) D)
I. Çıkrık kolu çevrildikçe P yükü yükselmeye baş-
lar.
II. R artılırsa uygulanan F kuvveti de artar.
Tenis Maşa
III. P yükünün bağlı olduğu kol (r) uzatılırsa F kuv- raketi
veti aynı büyüklükle P yükünü yukarı kaldırır.
Çözüm: Vidalar genellikle iki veya daha fazla parçayı bir-
IV. İp sarıldıkça kova daha az yükselmeye başlar. birine tutturmak için kullanılan silindir biçimindeki bir çubu-
verilen ifadelerden hangileri doğrudur? ğu saran eğik düzlemden oluşan basit makinelerdir. Vida-
lar günlük hayatta birçok makine, elektronik araç, araba
A) Yalnız I B) I ve IV
kaldırma sistemi (krikolar) içerisinde bulunmaktadır. Tenis
C) I, II ve III D) I, III ve IV raketi ve maşada kaldıraç vardır.

1433
14