Page 175 - 7. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI
P. 175
SÖZCÜKTE ANLAM (SÖZ SANA
SÖZCÜKTE ANLAM (SÖZ SANATLARI)TLARI) 2. BÖLÜM 175
SÖZ SANATLARI
Kişileştirme (Teşhis)eşhis)
Karşıtlık (Tezat)arşıtlık (Tezat)
Kişileştirme (T K
• İnsan dışındaki varlıklara insana ait özelliklerin veril- • Birbirine karşıt olan durum, kavram ve fikirlerin bir
mesine kişileştirme (teşhis) denir. arada kullanılmasına karşıtlık (tezat) denir.
̛ Örnek: “Bahçedeki ağaç, yalnızlıktan sıkılmıştı.” ̛ Örnek: “Ağlarım hatıra geldikçe gülüştüklerimiz.”
cümlesinde “ağaç” kişileştirilmiştir. Yalnızlık duygusunu cümlesinde karşıt iki durum olan “ağlamak” ve “gülmek”
hissetme ve sıkılma eylemi insanlara özgü özelliklerdir. ifadeleri, belirtilen düşüncede bir arada kullanılmıştır. Bu
Bu özellikler ağaca verilerek ağaç kişileştirilmiştir. cümlede tezat sanatı vardır.
̛ Örnek: Tarihîn dilinden düşmez bu destan
EDİTÖR YAYINLARI
Nehirler gazidir, dağlar kahraman ̛ Örnek: Gecenin gündüzün döndüğü rüzgâr
Her taşı bir yakut olan bu vatan Kurdun kuşun yediği aş
Can verme sırrına erenlerindir. Ya ölüm ya istiklal
Yukarıdaki dizelerde kişileştirilen varlıklar şunlardır: Yukarıdaki dizelerde belirtilen düşüncenin aktarımında
“gece” ve “gündüz” kavramlarının birlikte kullanılması tezat
Kişileştirilen Varlık İnsana Ait Özellik sanatını doğurmuştur.
Tarih → Dilinden düşürmemek
Nehir → Gazi olmak ̛ Örnek: Ne varlığa sevinirim
Ne yokluğa yerinirim
Dağlar → Kahraman olmak
Yukarıdaki dizelerde belirtilen düşüncenin aktarımında bir-
birinin tersi anlamları karşılayan “varlık” ve “yokluk” ifadele-
K rinin birlikte kullanılması, tezat sanatını doğurmuştur.
Konuşturma (İntak)onuşturma (İntak)
• İnsan dışındaki varlıkları konuşturma, onların ağzın-
dan söz söyleme sanatına konuşturma (intak) denir.
Abartma (Mübalağa)
Abartma (Mübalağa)
̛ Örnek: “Çok üzülen tavşana, lütfen canını sıkma • Bir şeyin özelliklerini, bir olayı veya bir durumu oldu-
demişti leylek.” cümlesinde leyleğin tavşanla konuşması
konuşturma sanatını örneklendirir. ğundan daha büyük veya daha küçük göstermeye
abartma (mübalağa) denir.
̛ Örnek: Bir gün meşe dedi ki kamışa:
– Tabiattan şikâyet etmede hakkınız var. ̛ Örnek: “Göklere ulaştı Mehmet’in ardından yaktığı
ağıt.” cümlesinde yakılan ağıtın göğe ulaşması abartılı
Yukarıdaki mısrada meşenin “Tabiattan şikayet etmede bir durumdur. Abartma sanatı vardır.
hakkınız var.” demesi konuşturma sanatına başvurulduğunu
gösterir.
̛ Örnek: Bir ah çeksem dağı taşı eritir.
Gözüm yaşı değirmeni yürütür.
{ Not: Konuşturma sanatının olduğu her yerde kişileş-
tirme sanatı da vardır. Ancak kişileştirme sanatının ol- Yukarıdaki dizelerde “bir ah çekince dağın taşın erimesi” ve
duğu her yerde konuşturma sanatı olduğu söylenemez. “gözyaşının değirmeni yürütmesi” şeklinde abartılı bir söy-
leyiş vardır.
̛ Örnek:
{ Not: Abartma sanatının olabilmesi için bahsedilen
Ő “Kadın devetabanına yaklaştığı anda, devetabanı durumun mantığın sınırlarını zorlayacak biçimde büyü-
‘Sakın ha, saksıma su dökmeyesin!’ dedi.” cümlesinde
devetabanının (süs bitkisi) konuşması hem kişileştirme tülmesi ya da küçültülmesi gerekir.
hem de konuşturma sanatına örnektir.
Ő “Bizim köyün çeşmesi yorgun görünüyor, hasta olsa ̛ Örnek: Sıladan ayrıyım, gözümde yaşlar
gerek.” cümlesinde insana ait özelliklerin (yorgun ve Sel olup taşacak bir gün derinden
hasta olma) çeşmeye verilmesi, kişileştirme örneğidir Yukarıdaki dizelerde gözdeki yaşın (gözyaşlarının) sel olup
ancak konuşturulan herhangi bir varlık olmadığından taşması durumu abartılı bir anlatımdır, mantık sınırlarını zor-
konuşturma örneği değildir. layan bir durumdur.
