Page 74 - 9. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
74 74 DOĞAL SİSTEMLER

İKLİM BİLGİSİ * Genel olarak denizden uzaklaştıkça ve yük-
seklere çıktıkça su buharı miktarı da azalır.
A. ATMOSFER VE HAVA OLAYLARI
Dünya’nın etrafını çepeçevre saran ve can- * Atmosferi oluşturan gazlar ağırlıkları ora-
* nında bulundukları yüzeylere etki yaparlar.
lıların yaşamasını sağlayan çeşitli gazlar-
dan oluşan hava kütlesine atmosfer, içinde * Buna atmosfer ya da hava basıncı denilmek-
meydana gelen olaylara ise atmosfer olay- tedir.
ları (hava olayları) denir. Atmosferin şekli * Atmosferin kalınlığı Ekvator’dan kutuplara
EDİTÖR YAYINEVİ
Dünya’nın şekli gibi yuvarlaktır. Atmosferi doğru azalır. Bunun nedeni yer çekiminin
oluşturan gazları Dünya’nın çevresinde tutan Ekvator’da az kutuplarda fazla olmasıdır.
yer çekimidir.

* Yoğunluğu en fazla olan gazlar atmosferin ATMOSFERİN ETKİLERİ
alt kısımlarında toplanmıştır. Bundan dolayı
» Canlılara yaşam ortamı sağlar. Güneş’ten
troposfer yoğunluğu en fazla olan atmosfer
gelen zararlı ışınların yeryüzüne ulaşmasını
katıdır. Yerden yükseldikçe yoğunluk azalır. önler.
Yoğunluk basınç ile doğru, sıcaklık ve yükselti
» Güneş ışınlarının dağılmasını sağlayarak
ile ters orantılıdır.
Güneş’i doğrudan görmeyen ve gölge olan
* Atmosferde asıl ısınma yerden yansıyan yerlerin de aydınlık olmasını sağlar.

enerji ile olur. Bundan dolayı atmosferin » Eğer atmosfer olmasaydı gölgeler tam
yere yakın yerleri daha sıcaktır. karanlık olurdu (Diffüzyon olayı).

* Atmosferin tamamına yakınını gazlar oluş- » Güneş’ten gelen enerjinin yansıyarak geri
turur. dönmesini engelleyen bir örtü görevi görür.
* Atmosferdeki gazların % 99’unu azot ve » Böylece yerin aşırı soğumasını önler.
oksijen oluşturur. Atmosferde % 78 oranla » Aynı şekilde Güneş’ten gelen ışınların bir
en fazla bulunan gaz azottur. kısmını tuttuğundan yerin aşırı ısınmasını da

* Oksijenin oranı ise % 21’dir. Diğer % 1’lik önlemiş olur.
dilimi oluşturan gazlar ise karbondioksit, su » Yağış ve rüzgâr gibi hava olayları atmos-
buharı, hidrojen, argon, neon, kripton gibi ferde gerçekleşmektedir.
gazlar ve tozlardır. Bu gazlardan karbondi- » Atmosferde oluşan hava hareketleri, yer-
oksit ve su buharının miktarı yere ve zamana yüzünde sıcaklığın dengeli dağılmasını sağlar.
göre değişir.
» Hava hareketleri sonucu çok ısınan yerler-
* Karbondioksit oranı denizlerin üzerinde ve deki hava kütleleri, az ısınan yerlere taşına-
yüksek yerlerde daha azdır. rak bir denge kurulur.