Page 84 - 9. Sınıf Türk Dili Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
84 MASAL / FABL
84
MASAL PLANI

* Masallar; döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek olmak üzere beş bölümden oluşur:

DÖŞEME
* Masalların baş kısmında yer alan, dinleyicinin ya da oyuncunun masal dinlemeye çağrıldığı bölüm-
dür. Bu bölüme “masal başı” ya da “tekerleme” bölümü de denilmektedir. Masalın hedef kitlesi
genellikle çocuklar olduğu için döşeme bölümü de çocukların ilgisini çekecek eğlenceli tekerleme-
lerle kurulur. Döşeme bölümünde söylenecek tekerleme, anlatıcının tercihine göre uzun ya da
EDİTÖR YAYINEVİ
kısa olabilir.
œ Örnek: Bir varmış, bir yokmuş. Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde. Cinler cirit oynarmış,
eski hamam içinde. Hamamcının tası yok, oduncunun baltası yok. Arap Bacı hamama gider, kol-
tuğunda bohçası yok. Handadır handa, bostana gider manda. Mandayı kestik, etini yedik. Dişimi-
zin kavuğuna yetmedi sonracığıma derisini yükledik doksan dokuz deveye. Az gittik uz gittik, dere
tepe düz gittik. Altı ay, bir güz gittik. Dönüp arkamıza bir baktık ki arpa boyu yol gitmişiz. Yeni-
den çıktık yola. Var varadan, sür süreden. Amasya’dan Tire’den. Sulu yerde peynir ekmek, susuz
yerde kavun karpuz yiyerekten, vardık varacağımız yere. Geldik masala...
» Döşeme bölümü bittikten sonra genellikle “Vaktiyle memleketin birinde”, “Adamın biri”, “Evvel
zaman içinde” gibi söz açıcı başlangıçlarla serim bölümüne geçilir.

SERİM

* Masal kahramanı kısaca tanıtılır. Kahramanın adı, nerede ve nasıl yaşadığı, belirgin özelliklerinin
neler olduğu anlatılır.
* Örneğin, Keloğlan masallarının serim bölümünde Keloğlan’ın babasız olduğundan, annesiyle yalnız
yaşadıklarından, yoksul fakat mutlu olduklarından söz edilir. Serim bölümünde masal kahra-
manı, içinde bulunduğu sosyal çevre koşullarıyla birlikte tanıtılır.
* Kahramanla ilgili bu tanıtıcı bilgiler, düğüm bölümünde karşılaşacağımız olayları daha iyi anlayıp
çözümlememize, neden-sonuç ilişkileri kurmamıza yardımcı olur.

DÜĞÜM

* Asıl olay örgüsünün anlatıldığı bölümdür. Bu bölümde masal kahramanının başından geçen
macera anlatılır. Olaylar şaşırtıcı bir şekilde gelişir. Kahramanın diğer masal kişileriyle ilişkileri
göz önüne serilir. Olaylar neden-sonuç ilgisine bağlı olarak birbirini takip eder. Olaylar ara-
sında zaman bakımından hızlı ve ani geçişler olur. Düğüm bölümünün sonlarına doğru dinleyicinin
merakı ve heyecanı iyice artar.

* Olayların akışına göre düğüm bölümünde de tekerlemelere yer verilir. Örneğin, masal kahramanı yol-
culuk yapıyorsa “Az gitmiş uz gitmiş, dere tepe düz gitmiş.” tekerlemesi kullanılır ya da ilginç bir varlık
anlatılıyorsa “taş desem taş değil, ağaç desem ağaç değil” gibi akıcı ifadelere yer verilir.