Page 14 - 9-sinif-telafi

TİYATRO 13

TİYATRO TİYATRONUN YAPI UNSURLARI • Göstermeye bağlı sanatsal metinleri(ti-
• Günlük hayatta karşılaşabileceğimiz olayları sah- yatroyu) kendi içerisinde iki gruba ayır-
EDİTÖR YAYINEVİ
nede göstermek amacıyla yazılan eserlere tiyatro Kişiler: Tiyatro eserinde çatışma halinde olup mak mümkündür:
denir. Başlangıçta insanları eğlendirme amacıyla olayları var eden insanlardır. Kişiler, tiyatrodaki
ortaya çıkmış olan bu tür, daha sonra gelişerek iletinin okura ulaşmasını sağlayan temel unsur- Geleneksel Tiyatro Modern Tiyatro
sadece eğlendirme değil; insanları etkileme, ya- dur. Tiyatroda tip ve karakterler sosyal, fiziksel • Karagöz Oyunu • Trajedi
şamdan kesitler sunarak onları düşündürme ve ve psiklojik özellikleriyle verilir. • Orta Oyunu • Komedi
eğitme aracı olarak edebiyatta yerini almıştır. Yer (Mekân): Olayların yaşandığı çevredir. Tiyat- • Meddah • Dram
• Tiyatro; dram, komedi, trajedi gibi sahnede oy- roda canlandırılan olaylar zamana ve çevreye • Köy Seyirlik Oyunları
nanmak üzere yazılan edebiyat türlerinin ortak uygun bir sahnede verilir. Tiyatroda mekânın işlevi
adına; bu türleri sahnede oynama sanatına; bu vardır. Mekân; zaman ve olay ilişkisiyle bir bütün- MODERN TİYATRO
gibi oyunların oynandığı binaya denir. Tiyatro, lük içerisinde ele alınır. Trajedi (Tragedya)
edebî türler içerisinde en canlı; güzel sanatların
diğer kollarından hayata en yakın olanıdır. Zaman: Tiyatro eserinde zamanın veriliş biçimi • Seyircide heyecan, korku ve acıma hissi
• Tiyatro ikinci yaşamdır. Oyuncu oyunları oynar- isteğe bağlıdır. Yazar; kronolojik zaman, düğüm- oluşturarak seyircinin ruhunu arındırmayı
amaçlayan tiyatro yapıtlarıdır.
ken seyirci de seyrettiği kadar yaşar. Tiyatronun den başlatılan zaman, düzensiz zaman anlatımla-
önemi; görme ve duyma gibi iki temel öge üzeri- rından birini seçer. Oyunlarda zaman akışı genel- • Trajedi türünün ilk temsilcileri; Eski Yunan
ne kurulmuş olmasından ileri gelir. Tiyatroda; söz likle perdeyle sağlanır. Her yeni perdede farklı bir edebiyatı sanatçıları Aiskhylos, Sophok-
ve davranış birbirini tamamlar. Bu iki ögenin bir zaman dilimi görülebilir. les, Euripides’tir. 17. yüzyılda yaşamış olan
araya gelmesinden gerçek tiyatro doğmaktadır. Fransız edebiyatı sanatçıları Corneille ve
• Tiyatro; olayları, dekorları ve kişileri hayatta ol- Dramatik Örgü: Tiyatro eserinde her olay, iletiyi Racine de önemli trajedi yazarlarıdır.
seyirciye ulaştırmak amacıyla oluşturulur. Çatış-
duğu gibi gözümüzün önünde canlandırabilir. • Konular tarihten ve mitolojiden alınır.
Bunun için de güzel sanatların hepsinden fay- malardan doğan olaylar neden-sonuç ilişkisiyle Kahramanlar; tanrı, tanrıça ve soylular-
dalanmaya elverişlidir. Kalabalığın karşısında oy- birbirine bağlanır. Tiyatro eserindeki bu olay dan oluşur.
nandığı için kalabalıkları arkasından sürükleyebi- örgüsüne dramatik örgü denir. • Şiir biçiminde (manzum olarak) yazılır.
lir. Tiyatro, ruh birliği yaratan bir sanattır. Tiyatro eserinde olay planı üç bölümdür: serim, • Birbiri ardınca süren koro ve diyalog bö-
• Tiyatronun ilk örnekleri Eski Yunan edebiyatı düğüm, çözüm. Bunlar genellikle iki perde olarak lümleri vardır.
sanatçıları tarafından ortaya konmuştur. Gele- sunulur.
neksel Türk tiyatrosunda (Karagöz, orta oyunu, • Kötü, çirkin sayılabilecek bayağı söz ve
meddah) yazılı kaynaklara pek rastlanmamakta- Çatışma: Olay örgüsünü ortaya çıkaran, kişiler söyleyişlere yer verilmez, seçkin bir üs-
dır. Çok eskiye dayanan geleneksel tiyatromuz, arasındaki anlaşmazlıklar, mücadelelerdir. Tiyatro lupla yazılır.
sözlü tiyatro ürünleri olarak değerlendirilmekte- eserinde çatışmayı belirleyen etkenler ekonomik • Kişiler arasındaki yaralama, öldürme gibi
dir. Edebiyatımızda yazılı ilk tiyatro örnekleri Tan- durum, psikolojik yapı, sosyal statü, eğitim - kül- korkunç ve çirkin olaylar sahnede göste-
zimat’la birlikte görülmektedir. tür farklılıkları gibi unsurlardır. rilmez; bu olayları haberciler aktarır.