Page 150 - 9-sinif-telafi

İSLAM MEDENİYETİNİN DOĞUŞU 149

ABBASİLER • Abbasiler Dönemi’nde halk, yerleşim durumu- • İç isyanların bastırılmasında da güvenilir
• Horosan’da Türk komutanı Ebu Müslim önder- na göre şehirliler, köylüler ve göçebeler olmak bulduğu bu Türklerden yararlandı.
liğinde Emevilere karşı başlatılan ayaklanma, üzere başlıca üç gruba ayrılırdı. • Annesi Türk olan Mu’tasım’ın döneminde
Emevi hanedanının yıkılmasına ve Ebul Abbas • Şehir halkı genellikle asker, memur, din adamı, Türkler Abbasi ordusunda hâkim unsur
Abdullah önderliğinde Abbasilerin kurulmasına esnaf, zanaatkâr ve tüccarlardan oluşurdu. hâline geldi.
yol açtı. • Köylüler geçimlerini sağlamak için tarımla, be- • Mu’tasım Bağdat’taki Türk askerlerinin
deviler olarak adlandırılan göçebeler ise hay- Araplarla karışıp savaşçılık özelliklerini
• Harun Reşit Dönemi Abbasilerin en güçlü olduğu vancılıkla uğraşırlardı. kaybetmelerini istemiyordu. Bu nedenle
dönemdir. Bu dönemde başkent Bağdat, döne- • Abbasilerde devletin başlıca gelir kaynağı, Türkleri aileleriyle birlikte Bağdat’ın yüz
min bilim ve kültür merkezi haline getirildi.
Müslüman halkın çeşitli ürünler üzerinden kilometre kuzeyinde inşa ettirdiği Sa-
• Abbasiler IX. yüzyılın ortalarından itibaren siyasi ödediği vergilerdi. marra şehrine yerleştirdi.
otoritelerini kaybetmeye başladılar. Abbasi top- • Ayrıca Müslüman olmayan halktan alınan haraç • Hilafet merkezini de daha güvenli gördü-
raklarında Tavaif-i Mülük adı verilen (İdrisoğulla- ve cizye ile bağlı devletlerin gönderdiği vergi ğü bu şehre taşıdı. Böylece İslam tarihine
rı, Tolunoğulları, Akşitler, Fatimiler, Tahiroğulları, ve hediyeler de devlet hazinesine aktarılıyor- Samarra Devri (836-892) adıyla geçen
Saffariler, Samanoğulları ve Büveyoğulları) kü- du. dönemi başlattı.
çük devletler kuruldu. EDİTÖR YAYINEVİ • Abbasiler orduda olduğu gibi devlet yö-
• 1258 yılında İlhanlı hükümdarı Hülagü Han Bağ- Abbasi Devlet Teşkilatında Türkler netiminde de Türklerden yararlandılar.
dat’ı işgal ederek Abbasi Devleti’ni ortadan kal- Haciplik ve vezirlik gibi yüksek devlet
dırdı. • Abbasiler başta Horasan’da yaşayan Türkler görevlerine Türkler arasından seçtikleri
olmak üzere İranlıların ve diğer bazı kavimle- kişileri getirdiler.
• Abbasi Devlet’inde geniş yetkileri bulunan vezir- rin desteğiyle iktidara geldikleri için Emevilerin • Aynı şekilde Suriye, Mısır, Hicaz, Yemen,
lik makamı İran devlet geleneğinin etkisiyle oluş- ırkçı politikasını terk ettiler. Kûfe gibi önemli bölgelerin valiliklerine
turulmuştu. • Abbasi halifeleri ordu ve devlet yönetiminde de Türkleri atadılar.
• Halife adına yürütme yetkisini kullanan vezir, Türklerle birlikte Arap olmayan unsurlara yer • Türk komutanları ve devlet adamları Ab-
devleti kendisine bağlı olarak çalışan divanlar verdiler. basi Devleti içindeki nüfuzlarını Mu’ta-
aracılığıyla yönetirdi. • Bu halifelerden biri olan Harun Raşid Döne- sım’ın ölümünden sonra da devam ettir-
• Bunlardan divan-ı tevki resmî yazışmalardan, di- mi’nde de Bizans sınırında Avasım şehirleri diler.
van-ı beytü’l-mal maliyeden, divanü’l-ceyş ise kurdurularak buralara Türkler yerleştirilmiştir. • Bu dönemde Abbasi halifeleri emi-
askerlik işlerinden sorumluydu. Gizli haber alma • Halife Me’mun ise askerî yeteneklerini ve sağ- rü’l-mü’minin unvanını kullanan ve yal-
ve posta işlerini divanü’l-berid yürütürdü. lam karakterlerini takdir ettiği Türkleri Arap nızca dinî yetkileri olan sembolik yöneti-
• Ayrıca divan-ı mezalim denilen bir tür yüksek ve Fars kökenlilere karşı denge unsuru olarak ciler hâline geldiler.
mahkeme vardı. Bu mahkemede kadılar ve diğer gördü. Türklerin ordudaki sayısını ve nüfuzunu • Türk komutanlar ise emirü’l-ümera unva-
devlet görevlileri hakkındaki şikâyetler görüşülüp arttırarak Türk askerleriyle birlikte sefere çıkan nıyla devletin askerî ve siyasi yetkilerini
karara bağlanırdı. ilk Abbasi halifesi oldu. ellerinde tuttular.