Page 112 - 11_kimya_ogretmenin

110 KİMYASAL TEPKİMELERDE HIZ
ˇ Çok basamaklı tepkimelerin potansiyel enerji - tepkime kordinatı grafiğinde basamak sa-
yısı kadar aktifleşme enerjisi bulunur.
ˇ Yandaki potansiyel enerji tepkime koordinaı grafiğine göre;
F Potansiyel enerji
İki aktifleşme enerjisi olduğundan tepkime iki
ara basamaktan oluşur. 1
F a 2
1. basamağın E değeri daha büyük olduğundan
daha yavaş gerçekleşir ve bu basamak tepkime Girenler E a 2
hızını belirler. E a 1
YAYINEVİ
1. basamak endotermik, 2. basamak ve net
F ∆H
tepkime ise ekzotermiktir. Ürünler
Tepkime
ˇ Bir tepkimede reaktiflerin toplam molekül sayısına koordinatı
tepkimenin moleküleritesi denir.
F
Molekülerite, mekanizmalı tepkimelerde net tepkime denklemine göre bulunur.
F
Tepkimeye bir molekül giriyorsa unimoleküler (monomoleküler), iki molekül giriyorsa
bimoleküler (dimoleküler), üç molekül giriyorsa trimoleküler tepkime denir.
F
Tepkimenin moleküleritesi derecesine eşit veya derecesinden farklı olabilir.
ˇ Tepkime hızı, reaktif derişiminin tepkime hızına etkisini gösteren deney sonuçlarından
yararlanarak da bulunabilir.
ˇ 2NO (g) + F (g) → 2NO F(g) tepkimesine ait farklı deneylerde reaktif derşimleri ile tepkime
2
2
2
hızları arasındaki ilişki aşağıda verilmiştir.
Başlangıç derişmi (M)
Deney Tepkimenin başlangıç hızı (M/s)
[NO ] [F ]
2
2
-5
1 0,1 0,1 2.10
-5
2 EDİTÖR 0,1 4.10
0,2
-4
3 0,2 0,4 1,6.10
1. ve 2. deneylerde [F ] sabit, [NO ] ise 2 katına çıkmaktadır. Bu durumda tepkime
F 2 2
hızı da 2 kat arttığı için r α [NO ] olur.
2
2. ve 3. deneylerde [NO ] sabit, [F ] ise 4 katına çıkmaktadır. Bu durumda tepkime
F 2 2
hızı da 4 kat arttığı için r α [F ] olur.
2
F 2 2
Tepkime hız bağıntısı, r = k[NO ][F ] şeklinde yazılabilir.
2NO (g) + F (g) → 2NO F(g) tepkime denklemi ile r = k[NO ][F ] hız bağıntısı örtüş-
F 2 2 2 2 2
mediğinden bu kimyasal tepkime mekanizmalıdır.
F 2 2 Ürünler şeklinde yazılabilir.
Yavaş basamak, NO (g) + F (g)
F
Hız sabitinin birimi L/mol.s'dir.
F
Herhangi bir deney basamağı seçilerek veriler hız denkleminde yerine yazılır ve k
değeri bulunur.
-5
-3
2.10 = k.0,1.0,1 → k = 2.10 olur.