Page 133 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI
P. 133

CEE: BORDO KİTAP                                 1483
                                                                 Kubbe inşasında başlıca iki metot vardır. Birincisi,
                                   127
                                                              kubbeyi ağırlıksız kabul edilerek yuvarlak plan şeması
                                                              üstünde kürevi bir çatı olarak uygulamak.  İkincisi,
                                                              kubbeyi abanma ve destek hesaplarını da içine alarak
                                                              gerçek mimari kaideleri içinde  ele  almaktır. Bu
                                                              uygulamada önemli  olan kareden daireye geçişte
                                                              meydana gelen  boşlukların doldurulmasıdır. Bu
                                                              boşluklar, “tromplar” (küçük yarımküre), “pandantifler”
                                            KUBBELER          (konkavüçgen) veya “Türk üçgenleri” denilen geometrik
                                                              elemanlarla doldurulur.
                                                                 Kubbe mimarisi ilk olarak Mezopotamya’da görülür.
                                                              MÖ. XVI ve XIII. asırlarda Ege bölgesindeki binalarda
               DATA YAYINLARI
                                                              yer almaya başlayan kubbe, MÖ.  I. yüzyılda Roma
                                                              mimarisinde  bir unsur olarak kullanılmaya başlandı.
                                                              Ancak bu kubbeler mimariye yenilik getirmedi.
                                                              Zamanla Bizans mimarisine kayan Roma sanatı, buna
                                                              da daha rasyonel çözümler getirememiştir. Kubbe
                                                              mimarisinde zirveye Osmanlı mimarları ulaşmıştır ve
                                                              neoklasik dönem mimarisinde bile bu zirvenin üzerine
                                                              çıkılamamıştır. Kubbenin yapılmasındaki ideal olan
                                                              mekân bütünlüğünü temin  etmekle, mimarideki son
                                                              şeklini Osmanlı mimarları vermiştir.
                                                                 Abanma ve taşımadaki problemlere rasyonel
                                                              çözümleri de Osmanlı mimarisi getirmiştir. Türk
                                                              mimarisi, ana mekânda geometrik ve köşeli, üst yapıda
                                                              kubbeye  uygun olarak dairevi ve kürevi biçimleri
                                                              anlayış içinde tatbik etmiş mekân içindeki dayanakları
                  Kubbe; genellikle yarımküre biçiminde olan yapı   görünür hale getirdiği gibi dış payanda sistemi ile
               örtüsüdür. Bir kemer yayının, tepe noktasından inen   kubbe ağırlığını toprağa kadar  götüren kademeli
               dikin etrafında dönmesiyle elde edilen yarım küre ya   teşkilatı gerçekleştirmiştir. Osmanlı medeniyetinin
               da toparlakça kümbet biçimindeki örtüye kubbe denir.   merkeziyetçi dünya  görüşüne uygun olarak, bu
               Erken dönemlerden itibaren kullanılan bir yapı elemanı   düşünce tarzı mimari karakterde de hâkim hale
               olan kubbenin, yapım tekniği, büyük mekânları veya   getirilmiştir.
               geniş açıklıklı mekânları örtme isteği ile sürekli gelişim   Mimarimizde en üst noktayı teşkil eden Mimar
               halindedir.                                    Sinan, kubbe inşasında da bazı yenilikler getirmiştir.
                  Kubbe, (Almanca Kuppel,  Arapça   ٌ ﺔﱠﺑُﻗ, Boşnakça   Erken devirdeki Türk üçgenleri ve bunu takib eden
               kupola,  İngilizce cupola,  İspanyolca cúpula) binaların   sarkıtlarla süslü pandiflerin  yerine, kubbeye geçişte
               üstünü örtmek için kullanılan yarım küre  şeklindeki   daha yumuşak olan trompları kullanmıştır. Klasik devir
               mimari unsurlardır. Kubbe kelimesi batı dillerine   mimarisinin bir sentezi olan Mimar Sinan, mimarimizde
               Müslümanların Endülüsteki hâkimiyetleri sırasında   mekânların simetrik olmasına yarayan kubbeyi
               İspanyolca aracılığı ile girmiştir.            aşılamaz bir unsur olarak Edirne Selimiye Camiinde
                  Kubbe, mimari alanda eski dönemlerden beri   başarıyla tatbik etmiştir. Selimiye’de, kubbe için en
               uygulanan  bir unsurdur. Tarihi gelişim süreci içinde   mühim problem olan abanma ve taşıma münasebeti ve
               boyutları büyüyen kubbe, asıl önemli gelişimini Türk ve   bu münasebete dayanmayan ana mekânın yuvarlak
               İslam mimarisinde kaydetmiştir. Kubbe, zamanla cami   unsurlarını tekrarlayan kubbe problemleri aynı anda
               mimarisinin vazgeçilmez bir unsuru haline geldi.   halledilmiştir.
               Başlangıçta küçük boyutlu kubbeler inşa eden Türk   Avrupa orta çağ mimarisinde mühim bir  mimari
               mimarlar, özellikle  İstanbul'un fethinden sonra büyük   unsur  olarak  görülmeyen kubbe, rönesansla birlikte
               kubbeli eserler yapmaya başladılar. Mimar Sinan'ın   ehemmiyet kazanmaya başlamıştır.  Fakat bu yine de
               Edirne'de Padişah II. Selim adına inşa ettiği Selimiye   Avrupa mimarisinde mimari fonksiyonların simetri
               Camii'nin kubbe çapı 31.25 metredir.           ekseni olacak tarzda hiçbir devirde binalarda
                  Kubbe binaların üzerlerini  örtmek için kullanılan   kullanılmamıştır. Floransa’daki Santa Maria del Fiore
               mimari bir sistem. Daire veya dörtgen binaların üzerini   kilisesinin  kubbesi  Avrupa  mimarisinin  kubbe
               örtmekte kullanılan kubbe,  genellikle dini mimaride   anlayışına yeni bir şekil getirmiş ve bunun gelişmiş bir
               kullanılmakla beraber, sivil ve askeri binalarda da yer   örneği olan Roma San Pietro Kilisesinin kubbesi, batı
               almaktadır.                                    için numune olmuştur.
   128   129   130   131   132   133   134   135   136   137   138