Page 152 - MİMAR ve MÜHENDİSİN İNŞAAT EL KİTABI BORDO KİTAP - DATA YAYINLARI

CEE: BORDO KİTAP 1747
su alma ağzı kapakları sayesinde farklı su
146 Yapım durumuna göre su alma sistemleri ikiye
seviyelerinde daha verimli çalışabilmektedir.
ayrılır:
• Akarsu yatağından doğrudan su alma sistemi
(kabartmasız). En yaygın uygulama tirol tipi su
alma yapılarıdır.
• Kabartma tesisi ile su alma (kabartmalı) sistemi. En
SU ALMA YAPILARI yaygın uygulama karşıdan ya da yandan almalı
dolu gövdeli ya da kapaklı bağlamalardır.
Yukarıda da belirtildiği üzere, akarsu ve baraj gölü
gibi su kaynaklarından suyu alıp iletim sistemlerine
DATA YAYINLARI
veren yapılara su alma yapıları ve su yapıların giriş
kısmına su alma ağzı veya priz denir. Su alma
yapılarının suyu düzenlemek ve kontrol etmek gibi iki
ana fonksiyonu vardır. Su kaynağına çok yakın bu tip
yapılarda yapının sağlamlığı ve işletme güvenliği de
mühendislik açısından gerçekleştirilmesi gereken
önemli hususlardır. Yer seçiminde topoğrafya, jeoloji
ekonomi ve ana yapının tipi önemli rol oynamaktadır.
Bu nedenle, su alma yapılarının bütün türlerinde
akımda düzensizlikler oluşturan keskin köşelerden
kaçınmak gerekir.
Su alma yapıları, doğrudan akarsu yatağından ya
da baraj ve regülatör gibi bir biriktirme yapısından

içme, sulama ve elektrik üretimi gibi farklı kullanım
Akarsu ya da baraj gölünden suyu alıp iletim amaçları için suyun iletimini sağlayan hidrolik
sistemlerine veren yapılara su alma yapısı denir. Diğer yapılardır. Su alma yapıları tasarlanırken, gereken debi
bie tanımlamaya göre de su alma yapıları, baraj miktarını iletebilecek kapasitede olması, su yüklerine
gölünde toplanan suyun, içme ve sulama gibi çeşitli karşı dayanıklı olması, katı madde gibi yabancı
amaçlarla kullanılmak üzere alınmasını sağlayan cisimlerin geçişine izin vermemesi ve yük kayıplarının
hidrolik yapılardır. olabildiğince az olması amaçlanmaktadır. Akım
Su alma yapıları; göller, barajlar veya nehirlerde ya özelliğine göre serbest yüzeyli veya basınçlı iletim
da bitişiğinde su çekme amacıyla inşa edilen yapıları kullanılabilmektedir. Basınçlı su alma yapıları
yapılardır. Bu yapılar suyun genelde, bir ızgara veya genel olarak su alma ağzı, ızgaralar, kapaklar, vanalar,
elekten geçerek içeri girdiği bir ağza ve suyu terfi farklı bağlantı ve kesitlerde cebri boru elemanlarından
merkezine ileten bir kanala sahiptir. Giriş bölümleri su oluşan sistemlerdir.
alma ağzıyada priz olarak adlandırılır. Su alma Su alma yapıları hidrolik açıdan rezervuar su
yapılarının tasarımında düzenli akım koşullarının yüksekliği, ihtiyaç debisi ve enerji kayıpları temel
sağlanması hedeflenmektedir. alınarak tasarlanmaktadır. Kayıplar belirlenirken su
Su alma yapıları tasarlanırken, gereken debi alma yapısında bulunan ızgara, su alma girişi, farklı
miktarını iletebilecek kapasitede olması, su yüklerine kesitler arası geçiş bölgeleri, kurplar, daralma ve
karşı dayanıklı olması, katı madde gibi yabancı genişleme bölgeleri, vanalar ve sürtünme kayıpları
cisimlerin geçişine izin vermemesi ve yük kayıplarının dikkate alınır. Sonuç olarak birim debi için meydana
olabildiğince az olması amaçlanmaktadır. Akım gelecek yük kaybı hesaplanmış olur. Kayıplar
özelliğine göre serbest yüzeyli veya basınçlı iletim hesaplanırken deneysel çalışmalar ve uygulamalar
yapıları kullanılabilmektedir. Basınçlı su alma yapıları neticesinde belirlenmiş olan katsayılar kullanılmaktadır.
genel olarak su alma ağzı, ızgaralar, kapaklar, vanalar, Sıkılıkla kullanılan kesit ve geometrik yapılar üzerine
farklı bağlantı ve kesitlerde cebri boru elemanlarından oluşturulan abaklar ve ampirik formüller bu tip kayıp
oluşan sistemlerdir. katsayılarını ortaya koymaktadır.
Su alma yapılarında sürekli olarak istenilen debide İnşaat mühendisliğinde su yapılarının tasarım
su alınabilmesi önem arz etmektedir. Ancak baraj süreçlerinde sıklıkla deneysel ifadelere dayalı
gölünde biriktirilen suyun miktarı ve yüksekliği genelleştirilmiş formüller kullanılmaktadır. İnşaat
dönemsel olarak iklimsel farklar nedeniyle değişiklik mühendisliği projelerinde her yapının kullanım
gösterebilmektedir. Bu nedenle gölet yamacına koşullarına bağlı olarak kendine bir özgü yapısı ve
konumlandırılan su alma yapısı, farklı kotlarda bulunan farklı tasarım ölçütleri bulunmaktadır. Bu nedenle bazı