Page 6 - EKYS TC Müdür ve Müdür Yardımcılığı Özetin Özeti

YERLEŞME VE DEVLETLEŞME SÜRECİNDE BÖLÜM 3

SELÇUKLU TÜRKİYESİ (1072-1308)

ANADOLU’YA İLK TÜRK AKINLARI Mengücekler (1080 - 1228)
• Anadolu’ya ilk Türk akınları Avrupa Hun hükümdarı Uldız Döne- • Mengücek Gazi tarafından kurulmuştur. Gürcülerle savaşmış-
mi’nde gerçekleşmiştir. lar ve Trabzon Rumlarının güneye inmesini önlemişlerdir.
• Çağrı Bey henüz Büyük Selçuklu Devleti kurulmadan önce, • Kemah, Divriği ve Şebinkarahisar’da hüküm sürmüştür.
• DATA YAYINLARI
Gazneli ve Karahanlı baskıları ile bunalan halkına yurt bulabil- • Divriği Ulu Cami ve Külliyesi (ilk külliye) en önemli eserleridir.
mek için Anadolu’ya bir keşif seferi düzenlemiş, Bizans kuvvet- • Tıp, felsefe ve fizik alanında eserler veren Muvaffakuddin
lerini yenerek ganimetler ile geri dönmüştür (1015-1021). Abdüllatif bu dönemde yaşamıştır.
• Dandanakan Savaşı’ndan sonra Tuğrul Bey, Horosan’a gelen • Türkiye Selçukluları tarafından yıkılmışlardır.
Oğuz topluluklarını Çağrı Bey’in keşif raporları doğrultusunda
sistemli bir şekilde Anadolu’ya yönlendirmiştir.
• Türk akınlarını durdurmak ve Türkleri Anadolu’dan atmak iste- Artuklular (1102- 1231)
yen Bizans, 1071 Malazgirt Savaşı’nı kaybetmiştir.
• Malazgirt Savaşı Türkiye tarihi için bir dönüm noktası oldu. • Alp Arslan’ın komutanlarından Artuk Gazi tarafından kurul-
muştur.
• Alp Arslan’ın emriyle ilk Türk komutanlar Anadolu’nun fethi ile
görevlendirilmiş, fethedilen bölgelerde Selçuklulara bağlı bey- • Üç kol halinde yönetimlerini sürdürmüşlerdir. Bunlar:
likler kurulmuştur. Hasankeyf (Batman), Harput (Elâzığ) ve Mardin Artukluları.
• Malabadi Köprüsü, Hatuniye Medresesi, Kasimiye Medresesi,
Koçhisar’da Ulu Cami, Muzafferiye, Semanin, Şehidiye, Deve-
BİRİNCİ BEYLİKLER DÖNEMİ geçidi ve Artuklu Sarayı önemli mimari eserleridir.
• Malazgirt Savaşı’ndan sonra Alp Arslan’ın komutanlarına ikta • Bu dönemde El - Cezerî sibernetiğin (denge, kontrol, haberleşme,
olarak verilen Anadolu’daki topraklarda, Büyük Selçuklu Sul- ayarlama ilmi) kurucusu olarak yetişmiştir.
tanı Melikşah’ın ölümünden sonra bağımsız beylikler kurulmuş- • Hasankeyf koluna Eyyübiler, Harput koluna Türkiye Selçuklu ve
tur. Mardin koluna Karakoyunlular son vermiştir.

Saltuklular (1072 - 1202) Çaka Beyliği (1081 - 1093)
• Ebulkasım Saltuk Bey tarafından Anadolu’da kurulan ilk Türk • Çaka Bey tarafından kurulmuştur.
beyliğidir.
• Erzurum ve çevresinde hüküm sürmüştür. • İzmir’de hüküm sürmüştür.
• Gürcü ve Ermenilerle savaşmışlardır. • Denizcilikle uğraşan ilk Türk beyliğidir.
• Erzurum’daki Ulu Cami, Kale Cami, Üç Kümbetler, Mama Hatun • Çaka Bey ilk Türk denizcisidir.
Kümbeti ve Tepsi Minare Cami en önemli eserleridir. • Türkiye Selçukluları tarafından son verilmiştir.
• Türkiye Selçukluları tarafından yıkılmıştır. Anadolu’da kurulan diğer beylikler ise şunlardır: Sökmenler (Van),
İnaloğulları (Diyarbakır), Çubukoğulları (Elazığ), Dilmaçoğulları
(Bitlis) ve Tanrıvermişoğulları (Efes).
Danişmentler (1080 - 1178)
• Danişment Ahmet Gazi tarafından kurulmuştur.
Sivas, Tokat, Kayseri ve Malatya’da hüküm süren beylik Saltuk- Anadolu’da Kurulan Beyliklerin Özellikleri:
lularla birlikte Haçlılarla mücadele etmiştir. • Anadolu’nun fethedilmesinde büyük rol oynadılar.
• Anadolu’daki ilk uç teşkilatı Bizans sınırında bu beylik tarafın- • Anadolu’nun; Türkleşmesini ve İslamlaşmasını sağladılar.
dan kurulmuştur. • Anadolu’daki Türk varlığını Bizans, Gürcü, Ermeni ve Haçlı sal-
• Anadolu’da yapılan ilk medrese özelliği taşıyan Tokat - Niksar dırılarına karşı korudular.
Yağıbasan Medresesi’ni inşa etmişlerdir. • Anadolu’daki küçük yerleşim merkezlerini büyük şehirler hâline
• Kendi adına para bastıran hükümdarı Ahmet Gazi’dir. Bu para getirdiler.
üzerinde Grekçe yazılar yer almıştır. • Anadolu’da kültür ve sanat eserleri meydana getirdiler.
• Danişmentname önemli destanlarıdır.
• Türkiye Selçukluları tarafından yıkılmıştır.

17