Page 41 - 10_edebiyat_ogretmenin

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU 143
ˇ Başoyuncular Hacivat ile Karagöz’dür.
Bu oyuncular birçok özelliği kendilerin- Muhavere (Söyleşme): Asıl konuyla
de barındırırlar. ilişkisi olmayan, Karagöz ile Hacivat ara-
sındaki karşılıklı konuşmalara dayanır.
ˇ Hacivat ve Karagöz’ün dışında “Kayse- Nükte ve cinaslara dayalı bu bölüm; Ka-
rili, Kastamonulu, Bolulu, Eğinli, Arap, ragöz’ün, dostu Hacivat’ın sözlerini yan-
Acem, Arnavut, Laz, Kürt, Rumelili, Mu- lış anlaması ve bunlara gülünç anlamlar
hacir, Ermeni, Yahudi, Rum, Bebe Ruhî, vermesiyle oluşur.
Tiryaki, Kekeme, Sarhoş, Tuzsuz Deli
Bekir, Çelebi, Köçek, Zenne” oyundaki
diğer kişilerdir. Fasıl (Oyun): Asıl oyunun yer aldığı bu
EDİTÖR YAYINEVİ
ˇ Usta-çırak geleneği içinde yüzyıllarca bölümde, konuya uygun olarak çeşitli
tipler perdeye gelir. Bunlar kendi azınlık
gelişimini sürdürmüş ve nesilden nesile
aktarılmıştır. Türkçeleriyle veya yöresel ağızla ko-
nuşarak seyirciyi güldürür. Bazen Ha-
ˇ Oyun, Hacivat’ın söylediklerini Kara- civat’ın da katılmasıyla bu konuşmalar
göz’ün yanlış anlamasından doğan ça- devam eder ve düğümlenir. Daha sonra
tışma üzerine kurulmuştur. külhanbeyi, sarhoş, efe gibi tiplerden bi-
ˇ Hacivat; biraz öğrenim görmüş, bilgiç rinin gelmesiyle düğüm çözülür. Karagöz
geçinen, gösteriş meraklısı, yarı aydın oyunları genellikle adlarını bu bölümün
insan tipini temsil eder. Karagöz ise öğ- içeriğinden alır.
renim görmemiş fakat zeki, nüktedan
(şakacı) bir kişiliğe sahiptir. Bitiş: Bu bölüm çok kısadır. Karagöz’le
ˇ Karagöz oyununun pîri ve yaratıcısı Hacivat arasında kısa bir söyleşme ge-
Şeyh Küşteri sayılmıştır. Bundan dolayı çer. Bu söyleşmede oyundan çıkarılacak
Karagöz oyununun oynatıldığı perdeye sonuç da belirtilir. Karagöz ile Hacivat’ın
Küşteri Meydanı da denir. aralarındaki konuşma kavga ile son bu-
lur. Kusurlar için özür dilenir, bir sonra-
ki oyunun adı söylenir ve böylece oyun
GÖLGE OYUNUNUN BÖLÜMLERI sona erer.
ˇ Gölge oyunu; mukaddime, muhavere,
fasıl ve bitiş olmak üzere dört bölümden GÖLGE OYUNUNDA TIPLER
oluşmaktadır. Bu bölümlerin özellikleri ˇ Çelebi (genç, züppe)
şunlardır:
ˇ Ermeni (kuyumcu)
ˇ Laz (kayıkçı)
Mukaddime (Giriş): Oyunun başlangıç ˇ Matiz (sarhoş)
bölümüdür. Perdeye görüntü verilmeden ˇ Zenne (kadın)
önce müzik başlar. Sonra göstermelik adı ˇ Bolulu (aşçı)
verilen ağaç, çiçek, gemi gibi süslerden ˇ Rumelili (pehlivan)
oluşan konuyla ilgili bir görüntü verilir; ar-
dından nâreke denilen kamıştan yapılmış ˇ Yahudi (bezirgân)
bir düdüğün sesi (nareke zırıltısı) ile bu ˇ Acem (zengin, tüccar)
görüntü kaldırılır. Sonunda Hacivat, mü- ˇ Tiryaki (afyon bağımlısı)
zik eşliğinde bir semai okuyarak perdeye ˇ Efe (zorba)
girer “Of ... hay Haak!” diyerek perde ga- ˇ Arnavut (bahçıvan)
zeline başlar. Daha sonra Karagöz sah- ˇ Tuzsuz Deli Bekir (sarhoş, zorba)
neye gelir ve Hacivat ile Karagöz kavga ˇ Bebe Ruhi (cüce ve aptal)
eder. Bu kavgayı Karagöz kazanır. ˇ Kastamonulu (oduncu, bekçi)
ˇ Frenk ve Rum (doktor, terzi, tüccar)