Page 14 - T.C. Sağlık Bakanlığı ÜDS Diyetisyen Konu Anlatımlı

6.
BESLENME BIYOKIMYASI

ÜNİTE

DATA YAYINLARI

ve enerji kaynağını oluşturur. Karbon dışında genellikle
1. BESLENME BİYOKİMYASINA GİRİŞ hidrojen, oksijen, azot, kükürt ve fosfor da içerir.

b) İnorganik Maddeler:
1.1. Bazı Temel Tanımlar
Canlıların yapısında bulunan ancak enerji verici olma-
Ɖ Besin: Büyüme, gelişme, enerji üretimi ve yaşamın yan, genellikle küçük ve basit yapılı maddelerdir. Karbon
sürdürülebilmesi için gerekli olan besin ögelerini içe- içermezler veya karbon içerseler bile organik yapıda
ren yenilebilir maddelerdir. Bitkisel veya hayvansal
kaynaklı olabilirler. değildirler. Su, tuz, mineral, asit ve bazlar bu gruba girer.
Canlılar bu maddeleri dış ortamdan hazır olarak alır.
Ɖ Besin Ögesi: Besinlerin yapıtaşlarını oluşturan ve
vücutta büyüme, onarım ve metabolik fonksiyonlarda Vücut Bileşimi Oranları:
görev yapan kimyasal maddelerdir.
Ɖ Su: %60–65
Ý Ana gruplar: Karbonhidratlar, proteinler, yağlar,
vitaminler, mineraller ve su Ɖ Organik Maddeler: %30–35
Ɖ Makro besin ögeleri: Vücuda enerji sağlayan ve Ɖ İnorganik Maddeler: %5–10
büyük miktarda alınması gereken besin ögeleridir.
Ý Karbonhidratlar, proteinler, yağlar, su Biyoelementler:
Ɖ Mikro besin ögeleri: Vücutta daha az miktarda 4 element (H (%63), O (%26), C (%9) ve N (%1)) insan
bulunmasına rağmen metabolik süreçlerde hayati ve bitki organizmalarındaki atomların %99’unu oluştu-
görevleri olan ögelerdir. rur.
Ý Vitaminler ve mineraller Ɖ Makrobiyojenik: Vücutta yapısal olarak en fazla
Ɖ Beslenme: Organizmanın yaşamı boyunca ihtiyaç bulunan ve temel organik bileşenlerin (protein, kar-
duyduğu besin ögelerini yeterli ve dengeli şekilde bonhidrat, yağ) yapısına katılan elementlerdir: O, C,
alması, sindirmesi, emmesi ve kullanması sürecidir. H, N

Ɖ Biyokimya: Canlıların yapısını, hücre içi metaboliz- Ɖ Oligobiyojenik: Organizmada daha az miktarda
masını ve kimyasal süreçlerini inceleyen bilim dalıdır. bulunan ancak fizyolojik işlevler için gerekli olan ele-
mentlerdir: Ca, P, Na, K, Mg, Cl
Ɖ Beslenme Biyokimyası: Besin ögelerinin vücut
içinde nasıl işlendiğini, metabolizma yollarını ve bu Ɖ Mikrobiyojeni: Çok küçük miktarlarda bulunmala-
yolların sağlık/hastalık durumlarına etkisini inceleyen rına rağmen enzim ve hormonların işlevi için hayati
uygulamalı biyokimya dalıdır. öneme sahip elementlerdir: Fe, Zn, Cu, Mn, I, Se, Cr
Örnek Soru
1.2. Canlıların Genel Özellikleri Aşağıdakilerden hangisi inorganik maddeler arasında yer
Ɖ Canlı, enerji alıp kullanan, büyüyen, çoğalan ve çev- alır?
resine uyum sağlayan varlıktır. A) Protein
Ɖ Tüm canlılarda; hücresel organizasyon, metabolizma, B) Yağ
uyarılara tepki verme, homeostazis, büyüme-gelişme C) Tuz
ve üreme ortak özelliklerdir. D) Karbonhidrat
E) Vitamin
1.3. Canlıların Kimyasal Bileşimi Cevap C

Canlıların yapısında bulunan maddeler iki grupta ince- 1.4. Biyomoleküller
lenir:
Vücutta yapısal ve fonksiyonel görevleri olan molekül-
a) Organik Maddeler: lerdir.
Karbon elementi içeren, canlı yapısında bulunan ve Ɖ Homopolimer: Aynı tür monomer birimlerinden olu-
genellikle büyük moleküllü bileşiklerdir. Canlıların yapı şan büyük moleküllerdir. (Örnek: Glikojen, nişasta,
selüloz)