Page 77 - tyt-tum-dersler-konu

BÖLÜM
ÇEVRE VE TOPLUM
10

DOĞAL ORTAM VE İNSAN Ɖ Doğal çevre koşulları insan yaşamını doğrudan etki-
lemektedir. Özellikle yürütülen ekonomik faaliyetler
Ɖ İnsanlar için doğal çevre her zaman bir faydalanma üzerinde doğal koşullar çok etkilidir. Tarımsal faaliyet-
alanı olmuştur. Temel ihtiyaçların giderilmesi için lerin şekillenmesinde iklim koşulları ve yeryüzü şekil-
doğal çevrenin zenginlikleri kullanılmıştır. Özellikle leri en başta gelen belirleyicilerdir. Yetiştirilen tarım
bitkisel ve hayvansal ürünler en çok faydalanılan ürünleri yaşanılan çevrenin doğal koşullarına göre
EDİTÖR YAYINEVİ
unsurlardır. şekillenir. Örneğin; İç Anadolu Bölgesi’nde turunçgil
Ɖ Neolitik Dönem’de tarımsal faaliyetlerin başlaması yetiştirilememesi mevcut iklimin sonuçlarındandır.
Yeryüzü şekillerinin genel yapısı da tarım üzerinde
insanların doğal çevreden faydalanma şekillerini
önemli ölçüde değiştirmiştir. İnsanlar temel üretim oldukça etkilidir. Engebenin fazla olduğu alanlarda
yaptıkları ürünleri yetiştirmek için doğal bitki örtüsünü tarım arazileri küçük, parçalı ve dağınık olmakta ve
yok etmeye başlamış ve su kaynaklarına yakın alan- makine kullanımı yapılamamaktadır.
ları tercih etmişlerdir. Çayır alanları hayvancılık faali- Ɖ Bütün bunlarla beraber insanlar da doğal çevreye
yetleri için değerlendirilmeye başlanmıştır. müdahale edebilmektedir. Örneğin; barajlar ve sulama
kanalları yapılarak kurak bölgelere su taşınabilmekte
Ɖ Geçmiş dönemlerde ve günümüzde dahi insanlar ve bu araziler önceden kullanılamıyorken daha sonra
meskenlerindeki yapı malzemelerini doğal çevreden nitelikli tarım arazilerine dönüşebilmektedir. Örneğin;
faydalanarak elde etmişlerdir. Özellikle kırsal kesim Güneydoğu Anadolu Bölgesi’nde yürütülen projeler
yapı malzemeleri doğal çevreden faydalanarak elde (GAP) ile beraber sulanabilen tarım arazileri artırılmış
edilmektedir. ve tarım alanında önemli ilerlemeler sağlanmıştır.

Ɖ Doğal çevre insanların yürüttüğü faaliyetlerin türünü
de etkileyebilmektedir. Örneğin; madenciliğe yöne-
Ahşap Ev Taş Ev Kerpiç Ev lik faaliyetler yalnızca madencilik yapılan arazilerde
Ɖ Yerleşim alanlarının yer seçiminde de doğal çevre en yapılabilir. Ancak üzücü bir gerçek vardır ki o da
önemli etkenlerdendir. Yer seçiminde iklim, yer şekil- insanların bu madenleri çıkarma faaliyetleri sırasında
lerinin tarıma elverişliliği ve su kaynakları göz önünde çevreye vermekte oldukları zarardır.
bulundurulmuştur.
Ɖ Birçok sanayi kolunun yer seçiminde doğal çevre
Ɖ İnsanların gereksinimlerinin değişmesi doğal kay- etkili olmaktadır. Örneğin; ağaç varlığının fazla olma-
naklardan faydalanma şekillerini de değiştirmiştir. dığı yerlerde kereste endüstrisi fazla gelişemez ya da
Başlangıçta su kaynakları yalnızca içme suyu olarak konserve sanayinin dağılışına baktığımızda daha çok
kullanılırken, daha sonra bu kaynaklardan tarım alan- sebze üretim alanlarına yakın yerlerde gelişim gös-
larının sulanması, enerji elde edilmesi, balıkçılık ve terdiği görülür.
sanayi faaliyetleri gibi konularda faydalanılmıştır.
Ɖ Ulaşım başlığı da doğal çevreden en çok etkilenen
Ɖ Sanayileşmeyle beraber insanların doğal çevreye unsurlardandır. Türkiye’de kara yollarının genel hat-
müdahalesi de en üst düzeye çıkmıştır. Sanayi kolla- ları ile doğu-batı yönlü olması dağların uzanış şekli
rına göre değişmekle beraber kullanılan birçok ham ile açıklanmaktadır. Tüm bunların yanı sıra bu yollar
madde doğal çevreden elde edilmektedir. Bu durum yapılırken çevre şartlarının fazla dikkate alınmaması
da çevreye olan tahribatları artırmıştır. yapılan en büyük yanlışlar içerisindedir.

Ɖ Doğal çevre üzerindeki bir başka etki de turizm faa- İnsanların Çevreye Olumlu Etkileri
liyetleridir. Turizm faaliyetlerinin birçoğu çevreden İnsanlar çevreye ağaç dikerek yeşil alanlara katkıda
faydalanılarak gerçekleştirilmektedir. Yaz turizminin Ɖ bulunurlar.
yaygın olarak yapılabildiği yerlerde birçok alan yoğun
tahribata maruz kalmaktadır. Ɖ Hava kirliliğini önlemek için evlerin ve fabrikaların
bacalarına filtreler takıp zararlı gazların havayı kirlet-
Ɖ İnsanların ihtiyaç ve gereksinimleri arttıkça doğadan mesini önlerler.
yararlanma düzeyleri de artmıştır. Sonuç olarak çev-
renin kirlenmesine, doğal kaynakların hızlı tükenme- Ɖ Doğada doğal ortamda yaşayan hayvanların nesli-
sine ve birçok türün yok olmasına neden olmaktadır. nin korunması adına kurulan sivil toplum kuruluşları
çeşitli çalışmalar yapmaktadır.