Page 81 - tyt-tum-dersler-konu

BÖLÜM
FELSEFEYİ TANIMA
1

FELSEFENİN ANLAMI Felsefe Terimi
Felsefe, insana yabancı gelmeyen ama ne olduğu konu-
Düşünmenin Önemi ve Gerekliliği sunda birçok insanın ayrıntılı fikre sahip olmadığı bir
uğraştır. Felsefe, kavram olarak Yunanca philia (sev-
Düşünme; zihinsel bir etkinlik olup hem duyu içeriği- mek) ve sophia (bilgelik) sözcüklerinin bir araya gel-
EDİTÖR YAYINEVİ
nin algılanması hem de kavramların anlamlandırılma- mesiyle oluşan philosophia (bilgelik dostu) anlamında
sıdır. İçeriksiz bir düşünme mümkün olmayacağı için kullanılmaktadır. Felsefe ile uğraşan düşünürlere de phi-
düşünme; yalın - ayrıntılı, sığ - derin, çözümleyici - bir- losophos (filozof) adı verilir. Filozof kavramının ilk defa
leştirici, tek yanlı - çok yönlü olabilmektedir. Pisagor (Phytagoras) tarafından kullanıldığı kabul edilir.
“Yere düşen bir fincan kahve düşünün” denildiği zaman O dönemde düşünürlere bazen sophos (bilgelik) denirdi.
zihin, bu sözcüklerin bellekte çağrıştırdığı imgeleri peş Pisagor, sophosun başına sevgi ve arayış anlamlarına
peşe dizerek bir canlandırma oluşturur. Bir fincan kah- gelen philia kelimesini getirerek bilgiyi seven, bilgeliği
veyi düşünürken kahvenin ne tür bir kahve olduğu, yakıp seven anlamlarına philosophosu türetmiştir. Pisagor, bu
yakmayacağı ya da etrafı kirletip kirletmeyeceği düşün- tavrı ile felsefenin bilgiyle olan ilişkisini açıklamaya çalış-
masının yanında bilgeliğin, bilgi ve kişilik yoluyla yetkin-
cesi kişilerin kendi yaşam tecrübelerine bağlıdır.
leşme olduğuna da işaret eder.
Tat, koku ve sıcaklığa düşünme ile ulaşılamayacağı için Felsefenin bilgeliği seven anlamında terimleştirilmesi
ulaşılan şey, kişilerin belleklerindekini çağırarak akılla- önemli bir felsefi anlayışa dayanır. Bunun dışında felse-
rında kendilerine göre oluşturdukları canlandırma ve fenin sevgi, dostluk, akıl, arayış, sezgi, bilgi, hikmet, bil-
bu canlandırmanın bütünlüğü içinde durumu anlamaya gelik, düşünme, duyum, hakikat ve gerçeklik gibi birçok
çalışmasıdır. Bu canlandırmalar, bellekte bir fincan kah- kavramla ilişkisi olduğu görülmektedir.
venin yerine geçen sembollerin zihinsel bir dizgi hâline Ɖ Felsefenin hikmet anlamında kullanılmasında filo-
getirilmesiyle olur. Semboller arası ilişkilerin doğru bir zofun bilgiyle uğraşmasının etkisi kaçınılmazdır.
şekilde kurulmasıyla anlamlandırma yapılır ve düşünme Yunanca eserlerin Arapçaya çevrilmesi esnasında
içerikleri bilgi hâline gelir. filozof kavramının hem feylasûf hem de hâkim
(hakiym) olarak kullanılmasının nedeni de bundan
En yalın hâliyle bilgi; düşünme sonucunda elde edilen kaynaklanmaktadır. Hâkim, aynı zamanda hikmet
ürün olarak tanımlanmaktadır. Her bilgi bir açıklama sahibi olan kişi anlamında da kullanılmaktadır. Hikmet
olduğu için her açıklama da bir şeyin ne olduğunu söy- sahibi kişi ise hâkim olduğu şeyin nedenlerini bilen
lerken, ne olmadığını da söylemeyi içerir. Bu yüzden de kişidir.
insan bilincini, düşünmenin sağladığı bu ayırt edebilme
özelliği oluşturur. Bilinç insanın kendini ve çevresindeki- ŗ NO
leri fark edebilmesidir. Kişinin bilinci üzerine düşünmesi ¡ Fahrettin er-Râzî’ye göre hikmet, özü itibariyle ilimle
ve düşüncelerinde nelerin etkili olduğunu sorgulaması ilgilidir. Doğruyu bilmek ve onu hayata geçirmek de
da öz bilinç durumudur. Öz bilinç, sorgulayıcı zihin duru- yine hikmetle ilgilidir.
mudur. Bir dersin konularının öğrenilmesi bilincin işlevi Hikmet kavramı, İslam felsefesinde felsefe kavramı-
iken insanın nasıl öğrendiğini öğrenmesi ise öz bilince Ɖ nın eş anlamlısı olarak kullanılır. Bu anlayışın etkisi
geçiştir. altında olan hikmet kelimesi Türkçedeki bilgelik anla-
mının yanı sıra hikmetin felsefe anlamı da vardır.
Hayal kurma, konuşma, okuma, dinleme ve yazma
gibi durumlar düşünmenin farklı biçimleridir. İnsanlar, Ɖ Felsefenin tarihsel gelişimine bakıldığında onun ilk
düşünme sayesinde var olan bilgilerini birleştirerek izlerine Doğu medeniyetlerinde rastlanmaktadır.
onları çözümler ve anlamlı hâle getirir. İnsanın düşünme Özellikle bu medeniyetlerin ahlak ve siyaset alanında
sonucunda ürettiklerine bakıldığında düşünmenin ileri sürdüğü pratik düşünceler temelinde insan iliş-
kilerine getirdiği yorumlar, felsefenin buralarda var
yoğunluğu, şekli ve yönteminin bu ürünlerin ortaya çık- olduğunu kanıtlar niteliktedir. Ama varlık alanında
masını ve farklı düşüncelerin meydana gelmesini sağla- başlattığı araştırmalar ve teorik tartışmalar nedeniyle
dığı görülür. Felsefe de düşünüşler arasında en kapsa- felsefenin MÖ 6. yüzyılda Antik Yunan medeniyetinde
yıcı düşünce biçimi olarak kabul edilmektedir. sistematik hâle geldiği kabul edilir.