Page 43 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları
P. 43
¦ §
42 42 DOĞAL SİSTEMLER
Debilerine ve Rejimlerine Göre Akarsular: Akarsu yatağının belirli bir kesitinden saniyede geçen su
miktarına debi (akım) denir. Akarsuların yataklarından geçen su miktarı yıl içerisinde iklim koşullarına bağlı
olarak değişiklik gösterir. Akarsuların yıl içerisindeki seviyelerinde meydana gelen bu değişmelere akarsu
rejimi denir. Akarsular rejimine göre ikiye ayrılır:
Düzensiz Rejimli Akarsular: Akıttıkları su miktarı yıl içinde belirgin olarak değişen ve bazen kuruyan
akarsulardır. Ganj, İndus, Parana ve Po akarsuları bu akarsulara örnektir.
Düzenli Rejimli Akarsular: Akıttıkları su miktarı yıl içinde belirgin olarak değişmeyen ve sürekli belirli
EDİTÖR YAYINEVİ
seviyede su taşıyan akarsulardır. Amazon ve Kongo akarsuları bu akarsulara örnektir. Kurak bölgelerde
yer alan ve ne zaman akışı geçeceği belli olmayan kuru derelerin rejimine epizodik rejimli akarsular denir.
Beslenme Kaynağına Göre Akarsular: Akarsular; yağmur, kar, buz erimeleri, göl ve yer altı sularından
beslenirler. Bazı akarsular sadece bir kaynaktan beslenirken bazı akarsular farklı birçok kaynaktan besle-
nebilir. Farklı kaynaklarla beslenen ve farklı iklim bölgelerinden geçen akarsular karma yapılı akarsuları
oluşturur. Nil Nehri bu tür akarsulara en güzel örnektir.
Döküldüğü Yere Göre Akarsular: Bir akarsuyun kol-
B
larıyla birlikte kapladığı su toplama alanına akarsu hav- Havza
A
zası denir. Komşu iki akarsu havzasını birbirinden ayıran Havza
Su Bölümü
sınıra su bölümü çizgisi denir. Sularını denizlere ulaştıra- Çizgisi
bilen akarsulara açık havza, ulaştırmayanlara ise kapalı
havza denir. Akarsu havzasını etkileyen faktörler; iklim, yer şekilleri ve kayaçlardır. Amazon Nehri ve Kızı-
lırmak birer açık havza özelliği taşımaktadır.
YER ALTI SULARI VE KAYNAKLAR
Piezometrik Seviye
(Serbest Akifer)
Geçirimsiz Serbest Akifer
Tabaka Kuyu içinde Su Seviyesi
Akifer (Serbest Akifer)
Geçirimsiz
Tabaka
* Yeryüzüne inen yağışların bir kısmı geçirimli tabakalardan geçip yer altında geçirimsiz tabaka
üzerinde birikir. Geçirimsiz tabaka üzerinde biriken bu sular yer altı sularını oluşturur. Yer altı
sularının içinde bulunduğu tabakaya akifer denir. Yer altı suları tatlı suların %31. 4 ’ünü oluştu-
rur. Yer altı sularının yeryüzüne çıktığı yerlere kaynak adı verilir. Kaynaklar oluşumlarına göre
çeşitli gruplara ayrılır:
