Page 128 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
12828 ROMAN
1
TANZİMAT ROMANININ YAPI ÖZELLİKLERİ

* Bir romanın yapı özelliklerini oluşturan unsurlar; olay, zaman, mekân ve kişilerdir.
* Tanzimat romanında bu yapı unsurlarının taşıdığı özellikler ise şunlardır:

Olay:

* Tanzimat romanında, anlatılan olayların ya gerçek ya da gerçeğe benzer olması gerektiği düşün-
cesi hâkimdir. Bu dönem romanlarında olayların merkezinde aşk ve entrikalar vardır. Tanzimat
EDİTÖR YAYINEVİ
sanatçıları romanları sürükleyici hâle getirmek için aşkı ve entrikayı olayların gelişmesinde tesa-
düflere çok yer vererek başarılı bir şekilde kullanmıştır. Yanlış Batılılaşma, alafranga yaşam,
kölelik ve cariyelik, tarihî konular, erkeğin baskısına dayalı aile hayatı, kıskançlık ve kıskançlığın
yol açtığı durumlar bu dönem romanlarında olay örgüsünü oluşturan temel konulardır.
Zaman:

* Tanzimat romanında zaman; sanatçıların yaşadığı zaman, yani Osmanlı toplumunun Batı ile
tanışmaya başladığı dönemdir. Bazı romanlarda Batılılaşmanın yoğun olduğu dönemler anlatılır-
ken bazı romanlarda ise Osmanlı’nın içe kapanık dönemi yansıtılır. Romanda anlatılan zamanla
yaşanılan zamanın benzer olduğu görülür. Bu dönemde Namık Kemal’in yazdığı Cezmi adlı roman
tarihî bir konuyu ele aldığından bu romanda zaman geçmişe yöneliktir.
Mekân:

* Tanzimat romanlarında olayların geçtiği mekân genellikle İstanbul’dur. İstanbul’da Çamlıca ve
Beyoğlu gibi gezinti mekânları öne çıkar. Bu romanlar aile merkezli olduğu için mekân da aile
çevresidir. Tanzimat romanında mekân, fon olarak kullanılsa da ağırlıklı olarak o dönemin sosyal
yaşamını yansıtacak yerlerdir. Romanlarda mekâna yönelik uzun tasvirler söz konusudur.

Kişiler:

* Tanzimat Dönemi’nde yazılan romanlarda idealize edilmiş tipler yer alır. Yani hemen her romanda
yazarın kendisini temsil eden kişiler bulunur. Romanlarda her kesimden insana yer verilmiştir.
Bu kişiler kendi sosyal ve ekonomik durumlarına uygun bir yaşam içinde sunulmuş ve konuştu-
rulmuştur. Romanlarda birbirine zıt karakterli (iyi ve kötü) kişiler yer alır. Bu kişilerin çatışması
olay örgüsünü geliştirmiş ve yazarın vermek istediği mesajı somutlaştırmıştır.

NOTOT
N
y Tanzimat Dönemi’nde romanın gelişiminde iki yol söz konusudur.
» Birinci yol Ahmet Mithat Efendi’nin başlattığı, popüler roman olarak adlandırılan ve gele-
neksel anlatılarla (halk hikâyesi, meddahlık...) modern romana ait unsurları birleştiren yoldur.
» İkinci yol ise Namık Kemal’in başlattığı, edebî roman olarak adlandırılan ve modern romana
ait tekniklerin uygulandığı yoldur.