Page 145 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ ROMAN § 14545
1

SIRALI CÜMLE Sıralı cümleler, virgül ya da noktalı virgülle
* bağlanan yüklemler arasında öge ortaklığı
* Bağımsız cümlelerin, aralarındaki anlam ilgi- olup olmaması bakımından ikiye ayrılır:
sinden dolayı virgülle veya noktalı virgülle
birbiri ardına sıralanmasıyla oluşan cümleler Bağımlı Sıralı Cümleler: Öge ortaklığı olan
topluluğudur. sıralı cümlelerdir. Farklı yüklemlerin özne,
nesne, tümleç gibi ortak ögeleri vardır.
* En az iki cümleden oluşur. » Dün akşama kadar çalıştım, çok yoruldum.
» Gökler bulutlanıyor, rüzgâr serinliyordu. (“çalıştım” ve “yoruldum” yüklemlerinin öznesi
» Sen tertemiz bir bahar sabahı gibi masum, YAYINEVİ
(Bu cümlede “bulutlanıyor” ve “serinliyordu” “ben” sözcüğüdür yani özne ortaktır.)
sözcükleri yüklemdir.) » Her zaman planlı çalışır, başarılı olurdu.

» Sarı çiçeğin saçları yolunmuş, kana bulan- (“çalışır” ve “başarılı olurdu” yüklemlerinde “her
mıştı. (Bu cümlede “yolunmuş” ve “kana bulan- zaman” zarf tümleci ve “o” öznesi ortaktır.)
mıştı” sözcükleri yüklemdir.) Bağımsız Sıralı Cümleler: Öge ortaklığı

» Bu, asırlardan beri böyle olagelmişti; asır- olmayan sıralı cümlelerdir. Cümleler arasında
larca da böyle sürüp gidecekti. (Bu cümlede anlam ilgisi olduğu hâlde cümlelerin hiçbir ögesi
ortak değildir.
EDİTÖR ortaklığı yoktur.)
“olagelmişti” ve “sürüp gidecekti” sözcükleri
» Horoz ölür, gözü çöplükte kalır. (“ölür” ve
yüklemdir.)
“kalır” yüklemleri arasında herhangi bir öge
bense fırtınalara açmıştım kanatlarımı. (Bu
» Sınıf güzel, öğrenciler sakin, her taraf
cümlede “masum” ve “açmıştım” sözcükleri
düzenliydi. (“güzel, sakin, düzenliydi” yüklemleri
yüklemdir.)
arasında öge ortaklığı yoktur.)

BAĞLI CÜMLE

* Aralarında anlam ilgisi bulunan basit ya da birleşik cümlelerin bağlaçlarla birbirine bağlandığı
cümlelerdir. Bağlı cümleyi oluşturan cümleler kendi başına bir cümle olabilecek niteliktedir. Bu
cümle türünü sıralı cümleden ayıran tek fark, sıralı cümlede yüklemler arasına virgül ya da nok-
talı virgül gelirken bağlı cümlede yüklemler arasında bağlaç kullanılır.

» Hava bulutlu ve durduğumuz tepe rüzgârlıydı. (“bulutlu” ve “rüzgârlı” yüklemleri “ve” bağlacıyla
bağlanmıştır.)
» Yazmayı bilmiyor veya rol yapıyor. (“bilmiyor” ve “rol yapıyor” yüklemleri “veya” bağlacıyla bağ-
lanmıştır.)
» Beni sevdiğini söylüyor ancak davranışları kendisini yalancı çıkarıyor. (“söylüyor” ve “yalancı
çıkarıyor” yüklemleri “ancak” bağlacıyla birbirine bağlanmıştır.)
» Buraya pek alıştık ama artık gitmeliyiz. (“alıştık” ve “gitmeliyiz” yüklemleri “ama” bağlacıyla
birbirine bağlanmıştır.)