Page 144 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
144 ROMAN
144
Girişik Birleşik Cümle: İç İçe Birleşik Cümle:

* Bu cümlelerde bir yüklem ve bu yüklemin * Bir temel cümleyle herhangi bir sebeple onun
anlamını değişik açılardan tamamlayan bir ya içinde kullanılan bir yardımcı cümleden oluşan
da daha fazla fiilimsi bulunur. cümlelerdir.

* Yüklemin olduğu bölüm temel cümle, fiilimsi- * Yardımcı cümle de temel cümle gibi bağımsız
nin olduğu bölüm ise yan cümledir. bir cümle yapısındadır. Temel cümle sonda

» Yarın bir tanıdığa gideceğiz. (Bu cümlede bulunur.
temel cümle “gideceğiz” yüklemi, yan cümle ise » Görevli “Kartınız geçerli değil.” demez mi?
» Babasını karşısında görünce çok sevindi. YAYINEVİ
“tanıdığa” sıfat-fiilidir.) (Bu cümlede tırnak içinde verilen bölüm yan

» Koşarak gelirken düşüp elini incitti. (Cüm- cümle, tırnağın dışındaki bölüm ise temel cüm-
lenin yüklemi “incitti” sözcüğüdür ve bu bölüm ledir.)
temel cümledir. ‘’Koşarak, gelirken, düşüp’’ » Eve geç gelebilirsiniz, demedim. (Bu cümlede
sözcükleri ise fiilimsi olduklarından yan cüm- virgülden önceki bölüm yan cümle, virgülden
ledir. Bu cümlede üç tane yan cümle vardır.) sonraki “demedim” sözcüğü ise temel cümle-
» Havaların ısınması tatil düşkünlerini sevin- dir.)
» Konuşmacılardan biri “Bana hakaret ede-
dirdi. (Cümlenin yüklemi “sevindirdi” sözcüğü-
EDİTÖR ise temel cümledir.)
dür bu yükleme bağlanan yan cümle “ısınması”
mezsiniz!” dedi. (Bu cümlede tırnak içinde veri-
fiilimsisidir.)
len bölüm yan cümle, tırnağın dışındaki bölüm
(Cümlenin yüklemi “sevindi” sözcüğüdür, bu
» Şair “Her kelimem bir yaşanmışlığın kalın-
tısıdır.” diyordu. (Bu cümlede tırnak içinde
yükleme bağlanan yan cümle “görünce” fiilim-
verilen bölüm yan cümle, tırnağın dışında
sisidir.)
“diyordu” yüklemi ise temel cümledir.)

Şartlı Birleşik Cümle:

* Bir temel cümleyle bu cümlenin şartı olan bir yan cümleden oluşan cümlelerdir. Yan cümlede
“-se/-sa” şart çekimi görülür.
» Beni dikkatle dinlerseniz konuyu daha iyi anlayabilirsiniz. (Bu cümlede “anlayabilirsiniz” yüklemi
temel cümle, “dinlerseniz” sözcüğü şart kipiyle çekimlendiği için yan cümledir.)
» İmkânımız olsaydı Çanakkale’yi gezerdik. (Bu cümlede “gezerdik” yüklemi temel cümle, “olsaydı”
sözcüğü şart kipiyle çekimlenmiş yan cümledir.)
» Benimle kırıcı konuşmasaydın şu an yanında olurdum. (Bu cümlede “yanında olurdum” yüklemi
temel cümle, “konuşmasaydın” sözcüğü şart kipiyle çekimlenmiş yan cümledir.)
» Cihanın yurdu hep çiğnense çiğnenmez senin yurdun. (Bu cümlede “çiğnenmez” yüklemi temel
cümle, “çiğnense” sözcüğü ise şart kipiyle çekimlenen yan cümledir.)