Page 140 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
140 ROMAN
140
» “Bu binanın yerinde şeftali bahçesi vardı.” cümlesinde bahsedilen durum geçmişte mevcut oldu-
ğundan bu cümle anlamca olumlu cümledir.

* Burada dikkat edilmesi gereken en önemli nokta şudur: Cümlenin olumlu ya da olumsuz olması
işin niteliği ile ilgili değildir.

* Yüklemde bildirilen iş toplumca onaylanmayan, yanlış ya da çirkin bir özelliğe sahip olabilir ancak
bu iş gerçekleşiyorsa cümle anlamca olumludur.
» Balkona çıkan adam etrafa küfürler savuruyordu. (“Küfür savurma” eylemi gerçekleştiği için
EDİTÖR YAYINEVİ
cümle anlamca olumludur.)
» Hapisten çıkar çıkmaz yine bir suç işlemiş. (“Suç işleme” eylemi gerçekleştiği için bu cümle
anlamca olumludur.)

OLUMSUZ CÜMLE

* Fiil cümlelerinde eylemin gerçekleşmediğini, işin yapılmadığını; isim cümlelerinde ise söz konusu
kavramın var olmadığını, bulunmadığını ifade eden cümlelerdir.
* Fiil cümleleri olumsuzluk eki “-ma” ve “ne ... ne” sıralı bağlacıyla; isim cümleleri ise “yok, değil”
sözcükleriyle, “-sız” ekiyle ve “ne ... ne” sıralı bağlacıyla olumsuz hâle getirilebilir.
» “Onun oyunlarına gelmeyelim.” , “Ne bu işi yaparım ne de para isterim.” cümlelerinde yüklemde
bildirilen iş gerçekleşmediği için bu cümleler olumsuzdur.

» “Bu evi alabilecek gücü yok.”, “O, senin kadar akıllı değil.”, “Bu çocuk çok güçsüz.” “Ne derdi var
ne de tasası.” cümlelerinde yüklemler isimdir ve bu sözcüklerin bildirdiği durum / kavram mevcut
değildir. Dolayısıyla bu cümleler olumsuzdur.

Bazı cümleler biçimce olumlu olduğu hâlde anlamca olumsuz olabilir:

» “Yıllarca ne aradı ne sordu.” cümlesinde “Yıllarca aramadı, sormadı.” anlamı vardır ancak cüm-
lede olumsuzluk eki ya da olumsuzluk bildiren herhangi bir sözcük yoktur.

» “Bu kadar eşyayı almaya para mı yeter?” cümlesinde “Bu kadar eşyayı almaya para yetmez.”
anlamı vardır ancak cümlede olumsuzluk eki ya da olumsuzluk bildiren herhangi bir sözcük yoktur.

Bazı cümleler biçimce olumsuz olduğu hâlde anlamca olumlu olabilir:
» “Seni sevmiyor değil.” cümlesi “Seni seviyor.” anlamındadır ancak cümlede olumsuzluk eki ve
olumsuzluk bildiren “değil” sözcüğü kullanılmıştır.

» “Sen çağırırsın da o gelmez mi?” cümlesi “gelir” anlamı taşır. Cümlede olumsuzluk eki vardır
ancak cümle anlamca olumludur.