Page 141 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ ROMAN § 1 14141

SORU CÜMLESİ EMİR CÜMLESİ

* İçinde soru anlamı bulunan, bir konuda bilgi * Yüklemi emir kipiyle çekimlenmiş veya
edinmek, şüpheleri gidermek ve düşünceleri anlamca emir özelliği taşıyan cümlelerdir. Fii-
onaylatmak için kurulan cümlelere soru cüm- lin yapılmasını emir biçiminde bildirir.
lesi denir. Soru kelimeleriyle veya soru ekiyle » Oraya otur ve yerinden kalkma.
soru cümleleri yapılabilir.
» Bu raporu akşama kadar yetiştir.
» Elimdekinin ne olduğunu kim söyleyecek? » On dakika sonra hazır ol!
» Babası çocuğa ne getirmiş? Emir kipiyle çekimlenmediği hâlde anlamca
EDİTÖR YAYINEVİ
» Yarın kimi göreceksiniz? *
emir ifade eden cümleler de vardır.
» Ankara’ya ne zaman yerleştiniz?
» Bu yazıyı arşive götüreceksin!
» Burayı nasıl buldunuz?
» Yarın herkes burada olmalı.
» Burayı hemen boşaltalım!
NOTOT * Emir kipiyle kurulan cümleler bazen dilek,
N
Soru cümlelerinde genellikle soru anlamı taşı- istek anlamları ve başka anlamlar da taşır.
yan sözcükler bulunur. Ancak “Soru sözcükle- » Çatma, kurban olayım, çehreni ey nazlı
rinin bulunduğu her cümlede soru anlamı var- hilal! (İstek)
dır.” şeklinde bir genelleme yapamayız.
» Her şey gönlünüzce olsun. (dilek, dua)
» Yaralı hâliyle buraya kadar nasıl geldi bil-
miyorum. » Gayret edin, başaracaksınız. (teşvik)
» Hele bir kere sözümü dinlemesin... (kor-
» Bizimle birlikte kimlerin gelmek istediğini
öğrenin. kutma)
ŞART CÜMLESİ

* İçinde şart (koşul) anlamı bulunan cümlelere
ÜNLEM CÜMLESİ şart cümlesi denir. Şart cümlelerinin yüklem-

* Sevgi, korku, şaşma, hayret, seslenme, coş- leri şart kipine ya da ek fiilin şartına göre
kunluk, heyecan ve sitem ifade eden cümle- çekimlenmiştir ve yardımcı cümle oluşturmuş-
lere ünlem cümlesi denir. tur. Yani bir cümleyi şart çekimiyle bir yar-
dımcı cümle yapabiliriz.
* Ünlem cümleleri ünlemlerle, bazı sıfatlarla, » Eve geldiyse bizi beklesin.
emir kipiyle, “ki” bağlacıyla, haykırmalarla ve
ses tonuyla kurulur. » Beni arayan annemse gelmediğimi söyleyin.

» Eyvah, soruya yanlış cevap verdim! » Babanızı rahatsız etmemek koşuluyla
salonda oynayabilirsiniz.
» Hey, buraya baksana!
» Birkaç gün içinde geri vereceksen kitapla-
» Ne güzel tesadüf!
rımı alabilirsin.
» Öyle yorgunum ki!
» Arkadaşlarını dışarıda görürse onu evde
» Ay, çok korkuyorum! tutamayız.