Page 153 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

6.
TİY
TİYATROATRO
ÜNİTE

GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU GELENEKSEL TÜRK TİYATROSU TÜRLERİ

* Geleneksel Türk tiyatrosu olarak adlandırdı- GÖLGE OYUNU (KARAGÖZ)
ğımız oyunlar, Türk halk kültürünün en eski * Gölge oyunu ya da Karagöz; deriden yapılmış
oyun geleneğinden günümüze kadar gelen tasvir adı verilen şekillerin, arkadan ışıklandı-
oyunları (gölge oyunu, orta oyunu, köy seyir- rılmış bir perdeye yansıtılması yoluyla oyna-
lik oyunları, meddahlık) kapsar. tılan geleneksel Türk tiyatrosu türüdür.
EDİTÖR YAYINEVİ
* Geleneksel Türk tiyatrosu, çağlar boyunca * Gölge oyununun kökeni ile ilgili görüşler ince-
sürüp gelen ve Türk kültürünün ürünü olan lendiğinde Karagöz’ün Türk kültüründen
tiyatro türleridir. doğup dünyaya yayıldığı yönünde görüşler

* Şarkı, dans, söz oyunları ve taklit, gelenek- olmakla birlikte, diğer kültürlerden (Mısır,
sel Türk tiyatrosunun ögeleridir. Çin, İran) Türk kültürüne geçtiği yönünde
görüşler de vardır. Ancak bu görüşlerin hiç-
* Doğaçlamaya dayanan bu tiyatronun temel biri kesin değildir. Bunlar arasında en yaygın
ögesi güldürüdür.
olanı şu rivayettir:
* Oyun kişilikleri tip düzeyindedir, karakter » Sultan Orhan zamanında Hacivat duvarcı,
boyutuna ulaşmaz. Bu tiyatro, kurumsal bir Karagöz ise demirci ustası olarak Bursa’da bir
nitelik taşımaz. cami yapımında çalışırlar. Ancak söyleşmeleri
ile diğer işçileri de oyalayarak cami yapımını
œ Özellikler: geciktirdiklerinden dolayı Sultan Orhan tara-
* Geleneksel Türk tiyatrosu türleri yazılı bir fından ölümle cezalandırılırlar. Sultan Orhan,
metne dayanmaz. Hacivat ile Karagöz’ü ölümle cezalandırdıktan
sonra bu duruma oldukça üzülür. Bunun üze-
* Sözlü geleneğe ait edebî ürünlerdir ve usta- rine Şeyh Küşteri de Sultan’ın üzüntüsünü
çırak ilişkisiyle nesilden nesile aktarılmıştır.
gidermek için Hacivat ve Karagöz’ün tasvir-
* Oyuncular, oyunun gidişine göre belli yerlerde lerini, ışıklandırılmış bir perdeye aksettirerek
söylenmesi gereken kalıp sözler dışında o gölge oyununun ilk örneğini ortaya koyar. Bu
anda akıllarına geleni söyleyebilirler. (Doğaç- bakımdan Şeyh Küşteri, Karagöz oyununun
lama-tuluat-irticalen)
piri ve yaratıcısı kabul edilir.
* Bu oyunlarda modern anlamda olmasa da
basit düzeyde sahne, dekor, kostüm gibi
unsurların varlığından söz edilebilir.
œ Özellikler:
* Güldürü ögesi genellikle taklit, yanlış anlama
ve söz ustalığına dayanmaktadır. * Karagöz oyunu, başta konuşmadaki tak-
* Müzik, şarkı ve oyun iç içedir. lit yeteneği ve el mahareti olmak üzere bir-
çok yeteneğe sahip “hayalî, hayalbaz” veya
* Osmanlı Devleti zamanında tiyatro sözcüğü “Karagözcü” denilen bir kişi tarafından oyna-
yerine “temaşa” sözcüğü kullanılmıştır. tılır.