Page 156 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
15 TİYATRO
1566
ORTA OYUNU

* Etrafı izleyicilerle çevrili bir alan içinde doğaçlama oynanan, yazılı metne dayanmayan, içinde
müzik, raks ve şarkı da bulunan geleneksel Türk tiyatrosu türüne orta oyunu denir. Bu oyun
gölge oyunundaki Hacivat’la Karagöz’ün, Pişekâr ve Kavuklu tiplerine dönüşerek sahnede ger-
çek aktörlerce oynanan bir şekli olarak düşünülebilir. Bu bakımdan orta oyunu diğer geleneksel
tiyatro türlerine göre modern tiyatroya daha yakındır. Ayrıca amatör anlamda da olsa dekor
ve kostüm ögelerine yer vermesi bakımından da orta oyununu modern tiyatroya benzetebiliriz.

veya meydan denir. Bu alanlar günümüzdeki YAYINEVİ
œ Özellikler: * Kavuklu Hamdi ile Pişekâr Küçük İsmail Efendi,

* Orta oyununun adının geçtiği ilk belge 1834 orta oyununun önemli ustaları sayılır.
tarihlidir. Daha eski kaynaklarda bu oyun; kol * Orta oyunu da diğer geleneksel Türk tiyat-
oyunu, meydan oyunu, taklit oyunu, zuhuri rosu çeşitleri gibi yazılı bir metne bağlı değil-
gibi adlarla anılmıştır. dir. Fakat bu oyun da -Karagöz’deki gibi-

* Oyunun dekoru; yeni dünya denilen bezsiz bir sözlü gelenekte kendi kurallarını oluşturmuş
paravandan ve dükkân denilen iki katlı bir ve ana hatları önceden belirlenmiştir. Oyun-
kafesten oluşur. Yeni dünya ev, dükkân ise cular bunu dile getirirken doğaçlama ile zen-
EDİTÖR * nundaki gibi taklit, nükte, yanlış anlama,
iş yeridir.
ginleştirerek sahneye koyarlar.
Oyunun oynandığı yuvarlak alana palanga
*
Orta oyununda gülmece ögesi, Karagöz oyu-
gibi olmasa da oyun için bir çeşit sahne göre-
anlamazlıktan gelme ve güldürücü hareket-
vini üstlenir.
lere dayanır.
Oyunda çeşitli mesleklerden, yörelerden,
*
Oyunda çeşitli mesleklerden, yörelerden, uluslar-
uluslardan (Arap, Acem, Kayserili, Laz, *
dan insanların meslekî ve yöresel özellikleri, ağız-
Ermeni) insanların meslekî ve yöresel özellik-
leri, ağızları taklit edilir.
Kastamonulu, Kayserili, Kürt, Balama, Frenk,
Orta oyununda erkekler tarafından canlan-
*
Laz, Yahudi, Ermeni vb. sayılabilir.
dırılan kadın tipine “zenne” adı verilir. Oyunda ları taklit edilir. Bunlar arasında Arap, Acem,
tekerlemelerden ve kalıplaşmış ifadelerden * Farklı etnik köken ve dinlerden olan bu kişi-
yararlanılır. ler, hem Osmanlı Devleti’nin yapısının hem de
* Oyuncuların giyim kuşamlarını koydukları oyunun ortaya konduğu zaman diliminin en
sandığa da “pusat” denir. somut gerçekliğidir.
* Oyundaki kahramanların gerçek kişiler olması * Pişekâr; akıllı, rehber, iyiyi kötüyü ayırt ede-
yönüyle, Türk halk tiyatrosu içinde modern bilen, tecrübeli, yaşlı bir tiptir. Oyun, bu kişi-
tiyatroya en yakın olanıdır. nin göstereceği tarza tabidir.
* Oyunda “Zurna” ve “çifte-nâra” gibi nefesli * Kavuklu ise oyunun komik unsurudur. Ceha-
ve vurmalı çalgılarla söylenen türkü ve şarkı- leti, inatçılığı ve bunlara karşı güler yüzü ile
lara “köçekler” danslarıyla eşlik eder. Pişekâr’ı oyun sonuna kadar uğraştırır.