Page 154 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ §
1544 TİYATRO
15
* Bu oyun deriden kesilmiş ve “tasvir” adı veri- GÖLGE OYUNUNUN BÖLÜMLERİ:
len bazı şekillerin (insan, hayvan, eşya...) Gölge oyunu; mukaddime, muhavere, fasıl ve
gölgelerinin, arkadan aydınlatılmış beyaz bir *

perde üzerine yansıtılması şeklinde oynanır. bitiş olmak üzere dört bölümden oluşmaktadır.
* Bu figürleri karakterlerine ve konuşma * Bu bölümlerin özellikleri şunlardır:
tarzlarına göre oynatıp konuşturan kişi ise Mukaddime (Giriş):
hayalîdir.
* Oyunun başlangıç bölümüdür. Perdeye
* Hayalînin yardımcısına çırak, yardak, dayre- görüntü verilmeden önce müzik başlar. Sonra
EDİTÖR YAYINEVİ
zen, sandıkkâr adları verilir. göstermelik adı verilen ağaç, çiçek, gemi gibi
* Karagöz’de modern anlamda sahne yoktur. süslerden oluşan konuyla ilgili bir görüntü
Onun yerine arkadan aydınlatılmış bir beyaz verilir; ardından nâreke denilen kamıştan
perde bulunur. yapılmış bir düdüğün sesi (nareke zırıltısı) ile
* Karagöz oyununun hem başında hem de bu görüntü kaldırılır.
sonunda müzikten yararlanılır. Sonunda Hacivat, müzik eşliğinde bir semai
*
* Başoyuncular Hacivat ile Karagöz’dür. Bu okuyarak perdeye girer “Of ... hay Haak!”
oyuncular birçok özelliği kendilerinde barın- diyerek perde gazeline başlar. Daha sonra
dırırlar. Karagöz sahneye gelir ve Hacivat ile Karagöz
* Hacivat ve Karagöz’ün dışında “Kayserili, kavga eder. Bu kavgayı Karagöz kazanır.
Kastamonulu, Bolulu, Eğinli, Arap, Acem, Muhavere (Söyleşme):
Arnavut, Laz, Kürt, Rumelili, Muhacir,
Ermeni, Yahudi, Rum, Bebe Ruhî, Tiryaki, * Asıl konuyla ilişkisi olmayan, Karagöz ile
Kekeme, Sarhoş, Tuzsuz Deli Bekir, Çelebi, Hacivat arasındaki karşılıklı konuşmalara
Köçek, Zenne” oyundaki diğer kişilerdir. dayanır.

* Usta-çırak geleneği içinde yüzyıllarca gelişi- * Nükte ve cinaslara dayalı bu bölüm;
mini sürdürmüş ve nesilden nesile aktarılmış- Karagöz’ün, dostu Hacivat’ın sözlerini yanlış
tır. anlaması ve bunlara gülünç anlamlar verme-

* Oyun, Hacivat’ın söylediklerini Karagöz’ün siyle oluşur.
yanlış anlamasından doğan çatışma ve gül- Fasıl (Oyun):
dürü üzerine kurulmuştur.
* Asıl oyunun yer aldığı bu bölümde, konuya
* Hacivat; biraz öğrenim görmüş, bilgiç geçi- uygun olarak çeşitli tipler perdeye gelir. Bun-
nen, gösteriş meraklısı, yarı aydın insan lar kendi azınlık Türkçeleriyle veya yöresel
tipini temsil eder. Karagöz ise öğrenim gör- ağızla konuşarak seyirciyi güldürür.
memiş fakat zeki, nüktedan (şakacı) bir kişi-
liğe sahiptir. Karagöz oyununun pîri ve yara- * Bazen Hacivat’ın da katılmasıyla bu konuş-
tıcısı Şeyh Küşteri sayılmıştır. Bundan dolayı malar devam eder ve düğümlenir. Daha sonra
Karagöz oyununun oynatıldığı perdeye “Küş- külhanbeyi, sarhoş, efe gibi tiplerden birinin
teri Meydanı” da denir. gelmesiyle düğüm çözülür. Karagöz oyunları
genellikle adlarını bu bölümün içeriğinden alır.