Page 157 - 10. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Öğretmenin Ders Notları

¦ TİYATRO § 1 15757

ORTA OYUNUNUN BÖLÜMLERİ KÖY SEYİRLİK OYUNLARI

* Orta oyunu da gölge oyununda olduğu gibi * Yılın belirli günlerinde (baharın gelişi, hasat
çeşitli bölümlerden oluşur. mevsimi, bağ bozumu...), düğünlerde, bay-
ramlarda, kutlama törenlerinde halkın kendi
* Bu bölümler mukaddime (ön deyiş), muhavere arasında sergilediği oyunlardan oluşan gele-
(söyleşme), fasıl ve bitiştir.
neksel Türk tiyatrosu türüdür.
Mukaddime (Giriş): Zurnacı, Pişekâr havası
çalar. Pişekâr, elinde “pastal” adı verilen şak- * Köy seyirlik oyunlarının tarihi çok eskilere

EDİTÖR YAYINEVİ
şakla çıkar ve izleyiciyi selamladıktan sonra dayanmaktadır.
zurnacıyla konuşur. Bu konuşmada oynana- * Eski halk geleneğinde şölen ve sığır tören-
cak oyunun adı bildirilir. Daha sonra zurnacı lerinde dîni bir temsil olarak ortaya çıkmış,
Kavuklu havasını çalar. Kavuklu ile Kavuklu zaman içinde değişerek günümüze kadar ulaş-
arkası oyun alanına girer. İkisinin arasında mıştır. Temel ögesi gülmece olan bu oyun-
kısa bir konuşma geçer. Sonra bu kişiler birden lar belirli bir geleneğin ürünüdür ve yöreden
Pişekâr’ı görüp korkarlar. Bazı oyunlarda zenne yöreye farklılık gösterir.
takımı ve Çelebi’nin daha önce çıkıp Pişekâr’la Günümüzde köy seyirlik oyunları çoğunlukla
konuştukları bir sahne de vardır. *
köy meydanlarında ve köy odalarında, köy-
Muhavere (Söyleşme): Bu bölüm Kavuklu ile lüler tarafından oynanmaktadır.
Pişekâr’ın birbiriyle tanıdık çıktıkları tanışma
konuşmasıyla başlar. İki alt bölümden oluşan * Oyunlarda modern anlamda dekor, sahne,

muhavere bölümünde, Kavuklu ile Pişekâr’ın kostüm gibi unsurlar yer almaz ancak modern
birbirinin sözlerini ters anlamaları bir gülmece tiyatroya ait olan bu unsurlar sınırlı da olsa
(hatta çatışma) oluşturur ki bu bölüme arzbâr köy seyirlik oyunlarında da mevcuttur.
denir. Arzbârdan sonra tekerleme bölümü baş-
lar. Tekerlemede Kavuklu, başından geçen ola- œ Özellikler:
ğandışı bir olayı Pişekâr’a anlatır. Pişekâr da
bunu gerçekmiş gibi dinler, sonunda bunun düş * Köy seyirlik oyunları, bu oyunları bilen ehil
olduğu anlaşılır. kişiler tarafından yürütülür.
Fasıl: Oyunun asıl konusunun işlendiği bölüm- * Köy seyirlik oyunlarında gerçek bir dekor ve
dür. Orta oyunu fasılları genellikle iki paralel kostüm yoktur. Sadece oyunlar için kısa bir
hazırlık yapılır.
olay dizisinde gelişir. Dükkân dekorunda gelişen
olaylarda genellikle Kavuklu bir iş arar. İkinci * Oyuncular profesyonel olmayan kişilerdir.
olaylar dizisi ise yeni dünya denilen ev deko- Çoğu kez aynı oyuncu hem oyunda görev alır
runda geçer. Diğer karakterler de oyuna bu hem de seyirci olarak oyunu izler.
bölümde dâhil olur. Yazılı bir metne dayanmayan olaylar doğaç-
*
Bitiş: Pişekâr ile Kavuklu, aralarında kısa bir lama bir şekilde oynanır. Ancak oyunun
konuşma yaptıktan sonra “Her ne kadar sürç-i konusu ve genel çerçevesi bellidir.
lisan ettikse affola” diyerek bir sonraki oyu- * Oyunlarda kadın taklitlerinin yanında çeşitli
nun adını ve yerini belirtir ve oyun sona erer. hayvan ve ses taklitleri de söz konusudur.