Page 421 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

GENETİK V
GENETİK VARYASYONLAR VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİKARYASYONLAR VE BİYOLOJİK ÇEŞİTLİLİK 2. ÜNITE 421
Ekosistemde yaşayan tüm canlı türlerine biyolojik çeşit- Öldürücü (letal) mutasyon: Mutasyonların çoğu öldürü-
lilik denir. cüdür. Ölüme neden olan mutasyonlara denir.
• Türler arası veya tür içinde yer alan canlıların genotip- • Bebeklerin sakat doğması, Van kedilerinin gözlerinin
lerinin farklılığı genetik çeşitliliği oluşturur. farklı renkte olması, yapışık parmaklılık, altı parmaklı
• Tür çeşitliliği belirli bir bölgede yaşayan türlerin sayı- olma, iki başlı canlı bireylerin olması bazı insanların

sını ve çeşidini gösterir. gözlerinin iki farklı renkte olması, renk pigmentlerinin
• Genetik çeşitlilik ise aynı türün bireylerindeki farklılık- olmamasından dolayı albinoluk görülmesi, devlik, cü-
celik, insanlarda görülen hemofili ve orak hücreli ane-
ları ifade eder. mi mutasyona örnek olarak verilebilir.
• Tür içi meydana gelen farklılıklara varyasyon denir. • Vücut hücrelerinde meydana gelen mutasyonlar sade-
• Bireyler arasında, genler ya da diğer DNA parçacıkla- ce bireyi etkilerken, üreme hücrelerindeki mutasyon-
EDİTÖR YAYINLARI
rının yapısındaki farklılıklara kalıtsal varyasyon denir. lar gelecek kuşaklara aktarılabilir.
• Genetik varyasyonlar çeşitli şekillerde meydana gelir. • Hastalığa neden olan mutasyonlar eşey hücrelerinde
Bunları rekombinasyon ve mutasyon şeklinde özetle- veya somatik hücrelerde meydana gelebilir. Eşey hüc-
yebiliriz. relerinde meydana gelen mutasyonlar, sonraki nesille-
• Kalıtsal olmayan çevresel faktörlerle genin işleyişinde re aktarılabilen mutasyonlardır.
meydana gelen değişimlere modifikasyon denir. • Somatik hücrelerde yani üreme ve farklılaşma yete-
• Himalaya tavşanının beyaz renkli olan sırt kısmındaki neği olmayan doku hücrelerinde meydana gelen mu-
kıllar kesilerek bu bölgeye buz parçası konulduğunda tasyonlar ise kişide hastalığa yol açabilirken sonraki
çıkan kılların siyah renkte olması modifikasyona örnek nesillere aktarılmaz.
olarak verilebilir. Örnekte ortaya çıkan durum sadece • Mutasyonlar sayesinde türün gen havuzunda çok sa-
genin işleyişini değiştirir, bir sonraki nesillere aktarı- yıda farklı aleller oluşur; alel çeşitliliği artar. Bu durum
lamaz. canlı türlerinin gen havuzlarında çeşitlilik yaratmak
suretiyle türlerin değişen çevre koşullarına uyum güç-
REKOMBINASYON lerini artırır.
• İki ayrı DNA molekülünün birleşerek yeni DNA mole- • Oluşan mutant aleller çekinikse, zararlı olsalar bile, bu
külünü meydana getirmesine rekombinasyon denir. aleller heterozigot bireylerde varlığını sürdürerek ne-
• Mevcut genlerin yeni genotipleri oluşturacak şekilde silden nesile aktarılır. Bu nedenle çekinik alellerin, gen
bir araya gelmesidir. havuzunda birikme olasılığı daha fazla olmaktadır.
• Eşeyli üremede yavruların anne ve babanın birebir ay-
Mutajen
nısı olmamasının nedenleri; Mutajen
• Mutasyona sebep olan faktörlere denir. Radyasyon,
› Mayoz bölünmenin Profaz I evresinde görülen,
ultraviyole, X, beta ve gama ışınları gibi yüksek enerjili
krossing over olayı,
ışınlar mutajene örnektir.
› Mayoz bölünmenin Anafaz I evresinde kromozom- • Ayrıca, nitrik asit, hardal gazı, formaldehit, etil üretan,
ların şansa dayalı olarak kutuplara gitmesi
uyuşturucu maddeler, bazı ilaçlar ve akridin boyası
› Döllenme olayıdır. gibi faktörler de mutajenik etkiye sahiptir.
• Eşeyli üremedeki bu üç mekanizmanın birlikte etki- • Uyuşturucu maddeler ve bazı ilaçlar hamilelik sırasın-
si ile her kuşakta yeni kombinasyonlar ortaya çıkar. da alınırsa anormal bebek doğumlarına neden olabilir.
Mevcut alellerin yeniden düzenlenmesi genetik çeşit-
liliğin oluşmasına önemli katkı sağlar.

MUTASYON
• Kromozomlar üzerindeki genlerde meydana gelen de-
ğişmelere mutasyon denir.
Kromozom mutasyonları: Kromozom yapısı ve sayısın-
daki değişikliklere denir.