Page 588 - 10. SINIF VIP TÜM DERSLER KONU ANLATIMLI - EDİTÖR YAYINLARI

588
• Gökyüzünü kaplayan kül bulutları hava ulaşımını ve güneş ışınlarının yere ulaşmasını engellemektedir. Bu durum-
da sıcaklığın düşmesine neden olmaktadır.
• Yer kabuğu hareketiyle birbirine yaklaşan kıtaların çarpışma alanları ve kıtaların birbirinden uzaklaşmasıyla beli-
ren yarılma yerleri, yer kabuğunun zayıf direnç alanlarıdır. Bu nedenle kıta kenarları volkanik olayların çok olduğu
bölgelerdir. Magma, bu yerdeki kırık ve çatlaklar boyunca yeryüzüne çıkar. Volkanik patlama sonucu bacadan önce
gazlar, su buharı ve küller, daha sonra kızgın ve eriyik hâldeki lavlar çıkar. Çıkan materyaller çevreye yayılarak hızla
soğur.
› Türkiye'de aktif volkan bulunmadığı için bu tür doğal afetlere ülkemizde rastlanmaz.

› Volkanik olaylar daha çok levha sınırlarında gerçekleşir. Amerika kıtasının batı kıyıları ile Asya'nın doğu kıyıları,
volkanik olayların en çok görüldüğü yerlerdir. Bu nedenle Büyük Okyanus kıyılarına "ateş çemberi" de denir.
EDİTÖR YAYINLARI
HEYELAN
• Yamaç boyunca toprak, taş ve tabakaların kütleler hâlinde yer değiştirmesine genel olarak
kütle hareketleri veya heyelan adı verilir.
• Yer kayması (heyelan) sonucu, kalın toprak örtüsü veya tabakalar eğim doğrultusunda kayar.
• Heyelanın oluşması eğimin fazla olmasına yağışlara ve kar erimelerine bağlıdır. Geçirimli
tabakalar arasında killi tabakaların bulunması heyelanı kolaylaştırır.
• Yer kaymasının gerçekleşebilmesi için tabakaların suya doygun hâle gelmesi gerekir. Bu
nedenle kar erime dönemlerinde ve fazla yağış alan eğimli yerlerde heyelan olayı yaşanır. Heyelan can ve mal
kayıplarına ve verimli toprakların zarar görmesine neden olur.
• Eğim doğrultusundaki tabaklar, yer kaymasını kolaylaştırırken eğime dik doğrultuda uzanan tabakalar yer kayma-

sını engeller.
› Yeryüzünde heyelan olaylarının en çok görüldüğü yerler Alp - Himalaya, And, Kayalık ve Nevada gibi dağlık
bölgelerdir. Ayrıca Endonezya, Bolivya, Meksika, Hindistan, Yeni Gine, Alaska, Çin ve Filipinlerde de
görülmektedir.

ÇÖZÜMLÜ SORULAR
ÇÖZÜMLÜ SORULAR

1. Günümüzde yeryüzünde yaklaşık 500 dolayında aktif 2. Yerin derinliklerinde ani olarak meydana gelen yer
volkan bulunmaktadır. Milyonlarca insanda, bu vol- kabuğu kırılmaları ile ortaya çıkan depremlerin
kanların çevresinde yaşamaktadır. İnsanlar zaman yol açtığı afetin boyutunun değişiklik gösterme-
içinde volkanlardan etkilenmiş ve büyük afetler yaşa- sinde aşağıdakilerden hangisinin etkisi yoktur?
mışlardır.
A) Nüfus yoğunluğu
Aşağıdakilerden hangisi volkanik faaliyetler so- B) Binaların dayanıklılığı
nucunda ortaya çıkan olaylardan biri değildir?
C) Uğraşılan ekonomik faaliyet türü
A) Karanlık gündüzler yaşanması D) Zeminin özelliği
B) Bardaktan boşanırcasına yağışlar E) Odak derinliği

C) Kül bulutlarının ışığı kesmesi
D) Geçici soğumalar yaşanması
E) Verimli tarım arazilerinin azalması
Çözüm: Jeolojik afetlerden olan deprem yer kabuğunda
meydana gelen sarsıntılardır. Nüfus yoğunluğu, binaların
Çözüm: Aktif volkanların çevresi tarım açısından çok el- dayanıklılığı, zeminin özelliği ve odak derinliği afetin bo-
verişlidir. Çünkü bu bölgelerde mineral bakımından zen- yutunu etkilemektedir. Ekonomik faaliyet türü ise deprem
gin topraklar vardır. sonucunda ortaya çıkan afetin boyutunu etkilemez.