Page 23 - 9-sinif-telafi

22 BİYOGRAFİ/OTOBİYOGRAFİ

OTOBİYOGRAFİ (ÖZ YAŞAM ÖYKÜSÜ) Hâl tercümesi: Osmanlı Dönemi’nde yazılan; daha • Tezkirelerde şairler genellikle alfabetik
EDİTÖR YAYINEVİ
• Bir düşünürün, bir sanatçının kendi yaşam öykü- çok öz geçmiş özelliği gösteren eserlerdir. olarak sıralanır ve tezkireler çoğunlukla
sünü anlattığı eserdir. Kişi kaynak olarak kendi Portre: Bir kişiyi iç veya dış özellikleriyle tanıtmayı yazarların adıyla anılır.
bilgilerini ve aile büyüklerinden aldığı bilgileri kul- amaçlayan yazılardır. Kişiyi dış özellikleriyle tanı-
lanır. Otobiyografi yazmak güçtür çünkü insanın tan portreye fiziksel portre; kişinin duygularını, • Tezkireler çoğunlukla biyografilerle ka-
kendinden söz ederken objektif olması zordur. rıştırılmaktadır. İkisi arasındaki fark şu-
Otobiyografiler sayesinde o kişinin sanatı, düşün- düşüncelerini, iç dünyasını, huyunu veya karak- dur: Biyografiler bilgi vermek amacıyla;
celeri, yaptığı işler hakkında bilgi edinilebilir. terini tanıtan portrelere ruhsal portre denir. Bazı açık, sade bir dille ve nesnel bir tutumla
portreler hem fiziksel hem ruhsal portre özelliği yazılırken tezkireler öznel bir tutumla,
Dünya edebiyatındaki tanınmış otobiyografiler ara- gösterir. övgü veya yergi amacıyla yazılır.
sında şunlar sayılabilir:
TEZKİRE • Tezkirelerde yazarlar sanatlı bir dil kul-
⤷ Paul Auster “İç Dünyamdan Notlar” • Tanınmış kişilerin, özellikle de şairlerin hayatla- lanmış, seci, aliterasyon, tezat, tenasüp
⤷ Isaac Asimov “Dolu Dolu Yaşadım” rının ve eserlerinin ele alındığı düzyazı türüdür. gibi söz sanatlarına sıkça yer vermiştir.
⤷ Andre Gide “Tohum Ölmezse” Eski dönemlerde görülen bu yazı türü, günü-
müzdeki biyografik - antolojik eserlere benzer. • Türk edebiyatındaki ilk şairler tezkiresi
⤷ Türk edebiyatında Şevket Süreyya Aydemir’in Tezkireler genellikle giriş (mukaddime), asıl
“Suyu Arayan Adam” ve Abidin Dino’nun “Kısa metin ve bitiş (hatime) bölümlerinden oluşur. Ali Şir Nevâi’nin yazdığı Mecalisü’n Ne-
Hayat Öyküm” eserleri otobiyografi örneğidir. fais adlı eserdir.
Mukaddime (Giriş)
• Biyografi ve otobiyografi ile benzerlikler göste- • Anadolu’da yazılmış ilk şairler tezkiresi
ren monografi, öz geçmiş / CV, hâl tercümesi ve • Bu bölümde eserin sunulduğu kişiye övgüler, ise Sehi Bey’in Heşt Behişt adlı eseridir.
portre gibi türler de vardır. eserin yazılma nedeni ve dönemin şiir anlayışı
hakkında bilgiler bulunur.

Monografi: Bir konuyu özel bir bakış açısıyla ayrıntılı Asıl Metin Türk edebiyatındaki diğer tanın-
olarak anlatan yazı türüdür. Monografi; bir kişi, bir • Bu bölüm şairlerin ve eserlerinin anlatıldığı kı- mış tezkireler şunlardır:
sımdır. Tanıtılan kişinin sosyal çevresi ve edebi
olay, bir yer, bir eser hakkında yazılabilir. kişiliği ile ilgili bilgiler, sanatı üzerine değerlen- ⤷ Lâtifî → Tezkiretü’ş - Şuarâ
dirmeler ve eserlerinden örnekler bulunur. ⤷ Ahdî → Gülşen-i Şuarâ
Öz geçmiş / CV: Kişinin elde ettiği bilgi, beceri ve
yaşanmışlıklar veya hayatındaki önemli dönemleri Hatime (Bitiş) ⤷ Kınalızâde Hasan Çelebi → Tezkire-
• Hatime bölümünde eserin bitiş tarihi, dönemin
kendi ağzından anlattığı yazı türüdür. Genellikle iş padişahına ve devlet adamlarına dualar, eserin tü’ş - Şuarâ
başvurusu sırasında kişi kendini tanıtmak amacıyla yazılış sürecine dair bilgiler, eserdeki kusurlar ⤷ Aşık Çelebi → Meşâirü’ş - Şuâra
başvuru yaptığı kurum veya kuruluşlara verir. için af isteği yer alır.