Page 27 - 9-sinif-telafi

26 FİİLLER

• Kişileri, çekimli fiillerin sonundaki ekler temsil Birleşik Fiiller • Fiilden türetilmiş her isim soylu sözcük,
eder. Bu ekler, fiillere haber ve dilek kip eklerin- • İki sözcüğün bir araya gelerek oluşturduğu fiil- fiilimsi olamaz. Bir sözcüğün fiilimsi sa-
Haftada iki defa bahçesini sulardı. EDİTÖR YAYINEVİ
den sonra getirilir. Kişi ekleri, kullanılan kip ekle- ler birleşik fiillerdir. Birleşen sözcüklerden her yılabilmesi için; fiilden türemiş olması, fiil
rine göre değişiklik gösterebilir. ikisi fiil olabileceği gibi sadece biri de fiil olabi- anlamını bütünüyle yitirmemesi, cümlede
FİİLDE YAPI lir. Birleşik fiiller oluşum ve anlam özelliklerine ad, sıfat ya da zarf göreviyle kullanılması,
• Fiiller de diğer sözcük türlerinde olduğu gibi hem göre şu başlıklar altında incelenir: yan cümlecik oluşturması gerekir.
yapım eklerini hem de çekim eklerini alabilir ya Yardımcı Fiille Oluşturulan Birleşik Fiiller Bu maddeleri “oku(mak)” eylemiyle örnek-
da başka bir sözcükle birleşerek birleşik sözcük ⤷ memnun etmek, memnun kılmak, mest eyle- lendirelim.
oluşturabilir. Dolayısıyla fiiller yapı bakımından mek, hapsetmek, zannetmek... İsim-Fiil (Ad - Eylem / Mastar)
basit, türemiş ve birleşik fiiller olmak üzere üç
başlıkta incelenir. Anlamca Kaynaşmış Birleşik Fiiller • Fiil kök ya da gövdelerine “-mak/ -mek,
-ma / -me, -ış / -iş / -uş / -üş” eklerinden
Basit Fiiller • Bu fiiller kalıplaşmıştır ve deyim özelliği taşır. biri getirilerek oluşturulur.
• Kök halinde olan, yapım eki almayan ve başka bir ⤷ Seni göreceğim günü iple çekiyorum. ⤷ Bakışlarında ince bir alay seziyorum.
sözcükle birleşmeyen fiiller yapıca basit fiillerdir. ⤷ Fikirlerine itiraz edilince küplere bindi.
Bu fiiller kip eklerini, ek fiilleri ve şahıs eklerini ala- Kurallı Birleşik Fiiller Sıfat-Fiil (Ortaç)
bilir. Çünkü kip ekleri, ek fiiller ve şahıs ekleri fiilin • Fiil kök veya gövdelerine “-an, -ası,
anlamını değiştiren ekler (yapım eki) değildir. • Herhangi bir fiile “a, e, ı, i, u, ü” sesleriyle -mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” eklerinden
bağlanan “bilmek, vermek, durmak, kalmak,
biri getirilerek oluşturulur. Bu eklerden
⤷ Konuşmacıya bazı sorular sordu. gelmek, yazmak” gibi fiillerin oluşturduğu söz- birini alan sözcük, sıfat-fiil olmanın yanı
Türemiş Fiiller cükler kurallı birleşik fiillerdir. Kurallı birleşik fi- sıra, sıfat özelliğini de kazanır.
• İsim ya da fiil köklerine yapım ekleri getirilerek iller iki fiilin belirli bir kural dahilinde birleşme- ⤷ Yapılan hata tüm sınıfı etkiledi.
oluşturulmuş fiiller türemiş fiillerdir. Türemiş fiiller siyle ortaya çıkar ve her zaman bitişik yazılır.
isimden fiil ya da fiilden fiil yapan yapım ekleri kul- • Kurallı birleşik fiiller dört alt başlıkta incelenir: Zarf-Fiil (Bağ - Fiil / Ulaç)
lanılarak oluşturulur. Yeterlilik Fiili, Tezlik Fiili, Sürerlik Fiili, Yaklaşma • Fiil kök ya da gövdelerine “-ken, -ip,
• İsimden fiil yapan ekler kullanılarak oluşturulmuş Fiili. -ince, -erek, -dıkça, -madan, -alı, -dı-
ğında, -meksizin, -esiye, -e...-e, -(i)r ...
türemiş fiiller FİİLİMSİ (EYLEMSİ) -mez, -cesine” eklerinden biri getirilerek
⤷ • Fiillerin aldığı kip eklerini almayan, fiilden türe- yapılır. Bağ-fiiller cümlede genellikle zarf
• Fiilden fiil yapan ekler kullanılarak oluşturulmuş diği halde cümlede isim, sıfat ve zarf görevini görevini üstlenir.
türemiş fiiller üstlenen, ek fiil almadan yüklem olamayan, sa- ⤷ Gazetecileri çağırıp onlara bir açıklama
dece yan cümlecik kurabilen sözcüklerdir.
⤷ Annesinin adını ağacın gövdesine kazıdı. yaptı.