Page 20 - 9. Sınıf Türk Dili ve Edebiyatı Özetli Lezzetli Soru Bankası

20 [ DİLİN KULLANIMINDAN DOĞAN TÜRLERİ ]
6 9 Aynı meslek gruplarının ya da aynı sosyal
I. El, yüz ve vücut hareketlerine, ses tonu-
na, vurgu ve tonlamaya dikkat edilir. ortamda bulunan insanların, konuşma di-
linden ayrı olarak benimseyip kullandıkları,
II. Yöreden yöreye hem ses hem şekil ba- herkesçe anlaşılmayan, kendilerine özgü
kımından farklar görülebilir. kelime ve deyimlerin yer aldığı özel dildir.
III. Okuma oranı ve kültür seviyesine göre Bu özel dile arakçı (hırsız), bilezik (kelepçe),
değişiklikler görülür. dikiz (bakma, gözetleme) gibi sözcükler ör-
nek gösterilebilir.
Yukarıda verilen özelliklerden hangisi ya
da hangileri konuşma diliyle ilgilidir? Yukarıdaki parçada açıklanan kavram
aşağıdakilerden hangisidir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II
A) Argo B) Yazı dili
D) II ve III E) I, II ve III
C) Konuşma dili D) Şive
E) Ağız

7 Yukarıdaki örneklerde aynı ifadelerde YAYINEVİ
10
• Yeni yılınız kutlu olsun. (Türkiye Türkçesi) • Çuvaşistan Özerk Cumhuriyeti’nde konu-
• Yeni yılınızı kutlerim. (Gagavuzca)
şulan Türkçe
EDİTÖR C) Lehçe - Şive - Ağız
• Azerbaycan’da konuşulan Türkçe
• Yengi yılıngızğa mübarek bolsun. (Uygur-
ca)
• Rize’de konuşulan Türkçe
Yukarıda verilen ifadeler sırasıyla aşağı-
farklılıklar görülmesinin nedeni aşağı-
daki kavramlardan hangileriyle ilgilidir?
dakilerden hangisidir?
A) Ağız - Şive - Lehçe
C) Ağız
B) Şive
A) Lehçe
B) Jargon - Şive - Lehçe
E) Argo

D) Jargon
D) Şive - Ağız - Jargon

8 Ankaralı ile Edirnelinin konuşma dilin- E) Lehçe - Ağız - Şive
deki farklılığı açıklayan kavram aşağıda- 11 Aşağıda verilenlerden hangisi Türkçe-
kilerden hangisidir? nin şiveleri arasında gösterilemez?

A) Jargon B) Argo C) Şive A) Özbekçe B) Kırgızca C) Türkmence
D) Ağız E) Özel dil D) Macarca E) Azerice

Lehçe (Diyalekt) Şive (Yakın Lehçe)
Bir dilin bilinmeyen, karanlık bir devrinde kendisinden ayrılan, Bir dilin bilinen veya metinlerle izlenebilen devirlerinde kendisinden
ayrılan ve bazı ses ve şekil farklılıkları gösteren kollarıdır. Şivedeki
çok büyük ses ve şekil farklılıkları gösteren ve farklı bir dil olma
farklılaşma lehçeye göre daha azdır. Bu yüzden bazı dil bilimciler
yolunu tutan kollarına lehçe denir. Lehçe, dilde ses ve yapı dü- şiveyi “yakın lehçe” olarak adlandırır.
zeyinde büyük farklılaşmaların ortaya çıkmasıyla oluşur. Türk Bir dilin şiveleri arasında ses, yapı ve söz dizimi bakımından
dilinin Çuvaşça ve Yakutça olmak üzere iki lehçesi vardır. benzerlikler görülür.