Page 6 - 2024 kpss vatandaşlık çalışma yaprakları data

TÜRK ANAYASA TARİHİ KPSS VATANDAŞLIK

TÜRKİYE CUMHURİYETİ’NDEKİ ANAYASAL GELİŞMELER

Kanun-i Esasi (1876) 1921 Anayasası (Teşkilat-ı Esasiye)

● Osmanlı İmparatorluğu’nun ilk ve tek anayasasıdır. ● Yumuşak, çerçeve, en kısa ve öz anayasadır.
● Çift meclisli bir anayasadır. ● Tek yumuşak anayasamızdır.
● Yürütme yetkisi Heyet-i Vükelaya (Bakanlar Kurulu), yasama ● Milli egemenlikten ilk kez bahsedilmiştir.
yetkisi Ayan Meclisi ve Mebusan Meclisine verilmiştir. ● Yasama, yürütme ve yargı meclisin elindedir. (Güçler birliği)
● Padişahın; meclisi feshetme, sürgün ve kanunları veto yet- ● Temel hak ve ödevlerle ilgili herhangi bir düzenleme bulun-
kisi bulunur. mamaktadır.
● Yerel yönetimler ilk kez bu anayasada düzenlenmiştir. ● İlk kez yerinden yönetim ilkesi benimsenmiştir.
DATA YAYINLARI
● İlk defa seçme - seçilme hakkı görülmüştür.
● İlk kez genel seçim, gizli oy ve basit çoğunluk ilkeleri uygu- 1921 Anayasası’ndaki 1923 Değişiklikleri
lamaya konulmuştur. ► Devletin şekli cumhuriyettir.

1876 Anayasası’ndaki 1909 Değişiklikleri ► Devletin dini İslam’dır.
► Padişahın yetkileri meclis karşısında azaltılmıştır. ► Devletin dili Türkçedir.
► Padişahın sürgün ve meclisi açma-kapama yetkisi kaldı- ► Devletin başkenti Ankara’dır.
rılmıştır. ► Devletin başkanı cumhurbaşkanıdır.
► Basına sansür uygulanamayacağı düzenlenmiştir. ► Cumhurbaşkanlığı süresi 4 yıldır.
► Haberleşmenin gizliliği ilkesi kabul edilmiştir.

1924 Anayasası 1961 Anayasası
● Cumhuriyetin ilanından sonra kabul edilen ilk anayasadır. ● Sert, kazuistik, çoğulcu bir anayasadır.
● Sert ve kazuistik bir anayasadır. ● Kurucu meclis tarafından hazırlanmıştır.
● Güçler birliği, görevler ayrılığı (karma sistem) benimsenmiştir. ● Halkoyuyla kabul edilmiştir.
● Değiştirilemeyecek hükümler ilk defa bu anayasada belirtil- ● Güçler ayrılığı ilkesi benimsenmiştir.
miştir. ● Sosyal devlet ilkesi ilk kez bu anayasada yer almıştır.
● Parlamenter hükûmet biçimi benimsenmiştir.
1924 Anayasası’ndaki Değişiklikler
● Milli Güvenlik Kurulu, Anayasa Mahkemesi, Devlet Planlama
► 1928’de “Devletin dini İslam’dır.” maddesi anayasadan Teşkilatı, Yüksek Hâkimler Kurulu kurulmuştur.
çıkarılmıştır.
1961 Anayasası’ndaki 1971 - 1973 Değişiklikleri
► 1929’da “Toprak Reformu” ile ilgili madde eklenmiştir.
► Yürütme güçlendirilmiştir.
► 1930-1934’te kadınlara belediye, muhtarlık, vekillik seçim-
lerine katılma hakkı verilmiştir. ► Bakanlar Kuruluna KHK çıkarma yetkisi tanınmıştır.
► 1937’de laiklik ve diğer Atatürk ilkeleri anayasaya eklen- ► TRT’nin özerkliği kaldırılmış, üniversitelerin özerkliği
miştir. zayıflatılmıştır.
1924 Anayasası Dönemindeki Gelişmeler ► Yargı denetimine sınırlamalar getirilmiştir.
● 1946’da çok partili hayata ve tek dereceli seçim sistemine ► Temel hak ve özgürlüklere genel sınırlama sebebi getiril-
geçilmiştir. Seçimlerin 4 yılda bir yapılması kararı alınmıştır. miştir.
● 1950 yılında ilk kez gizli oy - açık sayım ve döküm ilkesi ► Askeri Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) ve Devlet Güven-
uygulanmıştır. lik Mahkemeleri (DGM) kurulmuştur.

1921 Anayasası 1924 Anayasası 1961 Anayasası 1982 Anayasası

Çoğunlukçu Çoğunlukçu Çoğulcu Çoğunlukçu

Yumuşak Sert Sert Sert
Çerçeve Ayrıntılı Ayrıntılı En Ayrıntılı

Meclis Hükûmeti Karma Hükûmet Parlamenter Sistem Parlamenter Sistem

Kuvvetler Birliği
Kuvvetler Birliği Kuvvetler Ayrılığı Kuvvetler Ayrılığı
Görevler Ayrılığı
23