Page 21 - 10_edebiyat_ogretmenin

ŞİİR 3. ÜNİTE 63

ŞİİR
ˇ Şiir; dilin anlam, ses ve ritim ögelerini ˇ Diğer kültürlerde olduğu gibi bizim kül-
kullanarak düşünsel ya da duygusal bir türümüzde de şiir türünün çok köklü bir
durumu sıradanlıktan uzak, etkileyici ve geçmişi vardır. Bu bakımdan Türk şiiri-
insanların hoşuna gidecek bir biçimde nin tarihî gelişimini incelemek isteyen
anlatma sanatıdır. Bu tanımdan da an- araştırmacılar sözlü edebiyat dönemine
laşılacağı üzere şiir her şeyden önce dili kadar uzanmış, bu dönemde şiir niteli-
etkili kullanmayı gerektirir. Çünkü yaşa-
EDİTÖR YAYINEVİ
nılan duyguların şiir şeklinde ifade edil- ğinde olan edebî ürünlerin neler olduğu-
mesi için etkili bir şekilde söz söylemeyi nu araştırmış ve Türk şiirini tarihsel ola-
bilmek gerekir. rak üç ana başlıkta sınıflandırmışlardır.

ˇ Türk şiirinin tarihsel gelişimini kronolojik olarak yansıtan başlıklar şunlardır:

İslamiyet’in Kabulünden İslamiyet Etkisinde Batı Etkisinde Gelişen
Önceki Türk Şiiri Gelişen Türk Şiiri Türk Şiiri

Halk Şiiri Divan Şiiri

ISLAMIYET’IN KABULÜNDEN ÖNCEKI TÜRK ŞIIRI
ˇ Şiirin Türk edebiyatındaki geçmişi, İslamiyet’in kabulünden önceki döneme kadar uzan-
maktadır. Göktürk Abideleri’ni incelediğimizde sözlü edebiyat döneminde şiir yerine
“ır - yır” sözcüklerinin kullanıldığını, bu dönemde hem dini törenlerde hem de din dışı
konularda çeşitli şiirler söylendiğini görmekteyiz. Türklerin yaşam biçimleri ve şiirlerin
sözlü bir şekilde söylenme geleneği, bu dönemden günümüze sınırlı sayıda şiir örneği-
nin kalmasına neden olmuştur. Bu örneklerden bazıları çeşitli değişikliklere uğrayarak
sözlü bir şekilde günümüze kadar ulaşmış bir kısmı da daha sonraki dönemlerde yazıya
geçirilmiştir.
ˇ İslamiyet’in kabulünden önceki Türk şiiriyle ilgili bilgi veren en önemli kaynaklardan biri
şüphesiz Kaşgarlı Mahmut’un 11. yüzyılda yazdığı Divânü Lügati’t Türk adlı eserdir. Bu
eser her ne kadar İslamiyet’in kabulünden sonra yazılsa da Kaşgarlı Mahmut hemen
hemen bütün Türk boylarını gezerek sözlü gelenekte yaşayan ve İslamiyet öncesi dö-
nemi yansıtan birçok şiiri derlemiş ve bu şiirlere eserinde yer vermiştir.

ISLAMIYET’IN KABULÜNDEN ÖNCEKI TÜRK ŞIIRININ BAŞLICA ÖZELLIKLERI ŞUNLARDIR:
ˇ Şiir dili, yabancı etkilerden oldukça uzaktır. Yerlilik ve millilik bu dönemin en belirgin
özelliğidir.
ˇ Şiirler genellikle sözlü anlatım geleneğiyle varlığını sürdürmüştür. Yazılı eser pek azdır.
ˇ Şiirlerin çoğu anonimdir. Pek az eserin sahibi bellidir.
ˇ Türk şiirinin geleneksel biçim özellikleri bu dönemde belirginleşir. Hece ölçüsü, dörtlük
birimi, yarım uyak ve redif kullanılmıştır.
ˇ Şiir ve edebiyat, müzikle iç içedir. Şiirler genellikle kopuz eşliğinde söylenir. (İslam’ın
kabulünden sonra Anadolu’ya yerleşen Türkler kopuz yerine saz kullanmaya başlaya-
caklardır.)