Page 92 - tyt-tum-dersler-konu

594 BİLİM FELSEFESİ

Stephen Edelston Toulmin (1922 Ɖ Bilim, çizgisel ve birikimsel gelişmez. Çünkü her
- 2009) de bilimi bir etkinlik ola- dönemin paradigması farklıdır. Bu paradigmaların
rak ele alır. Ona göre bilimin gelişim doğrultuları da birbirlerinden farklı olmuştur.
gelişmesi sarsıntısız, kesintisiz, Ɖ Varlık çok boyutlu yapıdadır. Bundan dolayı tek bir
düz bir çizgi şeklinde değildir. bilim ve yöntem anlayışı bu çokluğa sınır koyarak,
Kuramlar birbirinin içine akmaz. yapıyı bozmak olur.
Kuramlar arasında yarış var- Ɖ Bilimselliğin ölçütü “yanlışlanabilirliktir.” Tümevarıma
dır. Bir kuram değerini devrim Stephen Edelston dayanan genellemeler bilimsel olamaz. Çünkü genel-
yoluyla yıkıp, yerini alır. Kap- lemesi yapılan bütünü tüm parçalarını tek tek doğru-
samlı bir kuramın yerini, bir başka kuramın almasıyla lama imkânı yoktur ama yanlışlama imkânı vardır.
birlikte büyük kavramsal değişiklikler olur.
Ɖ İnsan hayatında tek başına bilimin değil; felsefe,
sanat, din, spor vb. birçok alanın etkisi vardır. Tek
Bilimsel Klasik Görüş ve Eleştirisi gerçek olarak bilimi görüp, her şeyin merkezine onu
bilimseldir. EDİTÖR YAYINEVİ
Bilimin değişmeyen bir tanımı yapılamamıştır. Çünkü oturtmak, insanın çok boyutlu yapısını yok saymak-
bilimin durağan bir konusu yoktur. Bilim sürekli artan, tır. Özellikle zihinleri aydınlatan, farklı bakış açıları
hızla gelişen ve değişen bir etkinliktir. Böyle olmakla kazandıran felsefeye bugün çok ihtiyaç vardır.
birlikte zaman içinde klasik bir bilim imajı oluşmuştur.
Klasik görüşü en iyi temsil eden felsefe akımı pozi- Bilim Nedir? Bilimsel Bilgiye Nasıl Ulaşılır?
tivizmdir. XIX. yüzyılda A. Comte’un sistemleştirdiği
pozitivizm, Newtoncu bilim modelini temel alarak kendi Bilme merakının ve yaşamı sür-
ilkelerini bilime yüklemiş, bilimin nasıl olması gerektiğini dürme ihtiyacının bir ürünü olan
belirlemiştir. Bir bilim ideolojisine dönüşerek, bilimi tabu- bilim; olguları açıklayıcı hipotez
laştıran klasik görüş, Einstein’la başlayan bir dizi yeni veya kuramlar oluşturma, bu
kuramla birlikte sorgulanmaya ve eleştirilmeye başlan- hipotez veya kuramların doğ-
mıştır. Bu anlayış ve eleştirisi şu şekildedir: ruluğunu gözlem-deney gibi
yöntemlerle araştırma sürecidir.
Bilim, meydana gelen bir doğa Bilim
Klasik Görüşün Bilim Anlayışı olayını neden ve nasıllarıyla bil-
Ɖ Bilim, insanların hem doğaya hakim olmasını sağladı- mek ister. Olayın nedenine ulaşmak, bilimsel anlamda
ğından, hem de tek tek sorunları çözdüğünden diğer bir açıklamadır. Bu açıklamalar neticesinde doğadaki
bilgi türlerinden üstün, ayrıcalıklı ve önemlidir. determinist bağ (neden - sonuç zinciri) çözülmüş olur.
Doğada neyin neye yol açacağını bilmek, tahmin etmede
Felsefe Ɖ Bilim, tüm kişisel duygu ve düşünceden bağımsız, meydana gelecek durumlar öncesinde önlem alabilmeyi
kesin ve nesnel bir faaliyettir.
sağlayan önemli bir avantajdır.
Ɖ Bilim, her yönüyle akılcı ve gerçekçidir.
Ɖ Bilim, tarihsel süreç içerisinde düz bir doğru boyunca Bilimsel Bilginin Özellikleri
birikimli olarak sürekli ilerler.
Ɖ Deney - gözlem yöntemi olan tümevarım, bilimselliğin Ɖ Bilim olgusaldır: Gözlenebi-
len olgular arasındaki neden
tek yöntemidir. Tüm bilimler fiziği temel almalıdır. - sonuç ilişkisini araştırır.
Ɖ Bilimselliğin ölçütü “doğrulanabilirliktir.” Bu ölçüte Ɖ Bilim dinamiktir: Bilim daima,
göre deney-gözlem yoluyla doğrulanabilen bilgiler değişme, gelişme ve ilerleme
içindedir. En doğru ve kesin
Ɖ Tarihsel süreç içerisinde mitolojinin yerini felsefe, denilen yasalar bile değişe-
felsefenin yerini de bilim almıştır. Varlığını sürdüre- bilir. Bilimsel Yöntem
bilmesi için felsefenin yapması gereken, bilimi temel Bilim mantıksaldır: Bilimsel yargılar
alarak onun önermelerini çözümlemektir Ɖ
ve kuramlar üretilirken ya da doğrulanırken mantıksal
akıl yürütme yolu izlenir. Bilimde çelişki yoktur.
Yapılan Eleştiriler
Ɖ Bilim genelleyicidir: Bilim, herhangi bir zaman ve
Ɖ Doğaya egemen olmak yerine onun düzenine uyumlu mekânda meydana gelen bir olguyu değil, örnek olan,
yaşamak gerekir. Ayrıca insanlığın tüm bilgi türlerine incelenen olgunun genelini inceler.
ihtiyacı vardır. Biri diğerinden üstün, önemli ve ayrı-
calıklı olamaz. Ɖ Bilim nesneldir: Bilimsel bilgi, bireysel görüşlerden
bağımsızdır, objektiftir. Kişiye, topluma ve gruba göre
Ɖ Bilim, o dönemin bilim insanları topluluğunun bilim değişmez.
anlayışını yansıtan paradigmaya bağlı olduğundan
sanıldığı kadar nesnel ve kesin değildir. Ɖ Bilim eleştireldir: Bir bilimsel kuram ya da önerme
olgular tarafından desteklendiği sürece doğrudur.
Ɖ Bilim adamının sadece kendi hipotezini destekleyen Aksi halde yerine bir başka önerme ya da kuram
verileri dikkate alıp, karşıtlarını görmezden gelmesi, geçer. Bilim kendi kendini yeniler.
onun akılcı ve gerçekçi hareket etmediğini gösterir.