Page 90 - tyt-tum-dersler-konu

572 ÇAĞDAŞ FELSEFE

Ɖ Gerçeği kavramada zeka ve içgüdü yetersiz kalır. Ger- Ɖ Paradigma: Bilim adamının benimsediği çeşitli yön-
çek bu ikisinin birleşmesi ile meydana gelen sezgi ile tem ve tekniklerin hipotez ve yasalara uygulanmasına
bilinebilir. Gerçeklik yaşam akışıdır. Bu akışta canlılar denir. Yani açıklamada kullanılan tüm inanç, kural,
akıp gitmektedir. Bu akışı kavrayan sadece insandır. değer kavramsal ve deneysel araçlara denir.
Bu özellik insana hastır. Bergson buna yaşam atılımı Ɖ Paradigmanın bilim adamlarının çoğu tarafından
(elan vital) der. Yaşama atılımı yaratıcı gelişmesinden kabul edilmesiyle olağan bilim dönemi başlar.
boyuna yeni türler, yeni cinsler meydana getirir. Bunu
meydana getiren Tanrı’dır. Olağan bilim dönemi:
Ɖ Zeka ve sezgi ahlak kaynağının iki kaynağını oluştu- Ɖ Kabul edilen paradigmaya göre çeşitli sorunlar
rur. Zekanın meydana getirdiği ahlak, kapalı toplum çözümlenir ve ayrıntılı açıklamalar getirilir. Ancak
ahlakıdır. Orada özgürlük değil yasalar egemendir. zamanla paradigmaya uymayan durumların gitgide
Ödevler yaşama ihtiyacı ile birlikte gider. Sezgi ahla- artması ve ona duyulan güvenin azalması ile bu
EDİTÖR YAYINEVİ
kıysa, içinde sevgi ve özgürlüğün egemen olduğu dönem sona erer. Bunalım dönemi başlar.
açık toplum ahlakıdır. Burada geçerli olan artık yasa Bunalım dönemi:
değil örnektir. Sevgi ve özgürlük bir atılımdan doğar Bilim adamlarının arayış içinde oldukları dönemdir.
ve ilk olarak kahramanlar tarafından yaşanır. Ɖ
Bu dönem ortaya yeni paradigmanın atılmasıyla sona
Edmund Husserl: erer.

Ɖ Çağdaş felsefe akımlarından olan fenomolojinin kuru- Bilimsel devrim:
cusudur. Fenomen, gözlenebilen nesne ya da olay
demektir. Ona göre temel olan bilinçtir. Sorun kişisel Ɖ Eski paradigmanın terk edilip yerine yeni bir paradig-
bilincin aşılıp dışımızdaki nesnelerin kavranmasıdır. manın geçmesidir. Ancak bu geçiş kolay olmaz. Eski
Fenomoloji işte bunu sağlamanın yöntemi olarak ve yeni paradigmalar bir çatışma içine girer sonunda
ortaya çıkar. da bilimsel devrim ortaya çıkar.
Ɖ Bilinç, bilginin oluşumunda nesnel olana yönelir ama Kuhn’a göre bilimsel etkinlik ikiye ayrılır:
yeteri kadar saf değildir. Nesne ile aramızda duygu, 1. Paradigma oluşmadan önce yapılan etkinlik: Bu
inanç, ön yargı vb. şeyler bulunur. Bunlar “özü” kav- dönemde bilimsel etkinlikler dağınık, düzensiz ve
ramamızı engeller. Onları yok edemeyiz ama paran- ilkesizdir.
teze alabiliriz. Bu paranteze alma içine yargısızlık 2. Paradigma oluşturulduktan sonra yapılan etkinlik:
(epokhe) adını verir.
Felsefe Ɖ Paranteze alma “öz”lerin bilincimizdeki çarpıtmalarını Bu dönemde dağınık, düzensiz etkinlikler tutarlı ve
kendi içinde ilkeli hâle getirilir.
önlemek içindir. Öz, fenomenin paranteze alınmasın- Saint Simon:
dan sonra bilincimizdeki karşılığıdır.
Ɖ Sosyalist bir Fransız filozof ve ekonomisttir. Düşün-
Husserl’e göre içerikli ve içeriksiz olmak üzere iki çeşit celerini sosyal felsefe ve pozitivizm olmak üzere iki
öz vardır.
kavramda toplayabiliriz.
Ɖ İçerikli özler, doğa ve insan bilimlerinin esasını oluş- Simon insan üzerinde durmaktadır. Ona göre insanın
turan özlerdir. Her varlığın aslını gösteren özlerdir. Ɖ
yetiştirilmesi hem doğa bilimleri hem de kültür bilim-
Ɖ İçeriksiz özler, formel bilimlerin konusunu içerir. leri ile olmalıdır. Bu da onu “barış içinde bir insanlık”
Önermeler, formüller ve geometrik şekillerle ilgili olan ülküsüne götürür. Kültürün gelişmesini sağlayan,
özlerdir. kültürü yaratan işçilerdir, çünkü kültürün değeri,
Thomas Kuhn: çalışmayla ortaya çıkar. Bu nedenle politik yaşamın
da merkezi işçiler olmalıdır. İşçi hem beden hem de
Ɖ Bilim felsefesiyle ilgilenen bir düşünürdür. Ona göre aklıyla çalışan kişidir.
bilim, bilim adamlarının oluşturduğu bir grubun etkin-
liğidir. Bu nedenle bilimi anlayabilmek için bilimsel Ɖ Endüstri de bilimden ayrılmaz. Çünkü endüstri bilimin
araştırma sürecine giren tüm ögelerin göz önüne alın- uygulanmasıdır. Bu yeni anlayışta her sosyal alan bil-
ması gerekir. Kuhn’a göre bilimin gelişimi dört aşa- ginlerden sorulacaktır.
mada gerçekleşir. Bu aşamalar şöyledir: Ɖ Ona göre, gelecekteki devlet, ekonomi uzmanları-
Bilim öncesi dönem: nın ve bilginlerin yönettiği devlet olacaktır. Bu devlet,
Ɖ Hazırlık dönemi adını alır. Bu dönemde bilim adamları Orta Çağ düzenindeki devlete benzer. Çünkü devletin
çeşitli yollar deneyerek, farklı yöntemler kullanırlar. yapısı organik bir bütündür.
Bilim adamlarından birinin ortaya koyduğu en önemli Ɖ Simon’a göre yaşanan çağ pozitif bilim çağıdır. Artık
bakış açısı kabul edilir. Kuhn bu bakış açısına “Para- teolojik ve metafizik dönemler geride kalmıştır. Endüst-
digma” adını verir. rinin yönlendirdiği ilerlemenin dışına çıkılamaz.