Page 147 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
146
146 ÇEVRE VE TOPLUM

* Tsunamiler derin denizlerde fazla hissedilmez, ancak sığ kıyılarda 30 metreyi geçen dalgalara
neden olur.

* Yeryüzünde tsunamilere en sık Büyük ve Hint okyanusları kıyılarında rastlanır.

* Atlas Okyanusu ve Akdeniz kıyıları tsunami bakımından riskli bölgelerdir. Ayrıca bu bölgelerde
depremler ve volkanik olaylar sık görülmektedir.
* Tsunami yüzlerce km uzaklıktaki alanları da etkilemektedir. Örneğin; 1960 yılında Şili’deki dep-
remden sonra meydana gelen tsunami Japonya, Hawaii ve Filipinler’de de etkili olmuştur. Bunun
EDİTÖR YAYINEVİ
sonucunda can ve mal kayıpları yaşanmıştır.
* Tsunami ilk oluştuğunda tek bir dalgadır ancak kısa bir süre içerisinde üç ya da beş dalgaya
dönüşerek çevreye yayılmaya başlar.

* Bu dalgaların birincisi ve sonuncusu çok zayıftır ancak diğer dalgalar etkilerini kıyılarda şiddetli
biçimde hissettirebilecek bir enerjiyle ilerlerler.

* Bu nedenle depremlerden kısa bir süre sonra kıyılarda görülen yavaş ama anormal su düzeyi
değişimi ilk dalganın geldiğini gösterir.

* Bu değişim, arkadan gelecek olan çok kuvvetli dalgaların ilk habercisi de olabilir.

* Depremden hemen sonra kıyılardan uzaklaşıp yüksek yerlere çıkılmalıdır.
* Tsunami Japoncada liman dalgası anlamına gelir. Büyük can ve mal kaybına neden olur. Okya-
nuslarda daha fazla etkilidir.

* Tsunami dalgası içinde canlıların hareket etmesi olanaksızdır.
* 26 Aralık 2004 tarihinde Endonezya’nın Sumatra Adası açıklarında yaşanan deprem ve sonra-
sında oluşan tsunami 150 binden fazla insanın ölmesine neden olmuştur.

YILDIRIM

* Bulutla yer arasındaki elektrik iletimine yıldırım denir.

* Yıldırımlar can kaybına ve yangınlara neden olmaktadır.
* Can kayıplarının büyük bir kısmı açık arazide, su içinde, elektrikli araçlarla uğraşırken, iş maki-
neleri kullanırken veya telefonla konuşurken gerçekleşmektedir.

* Şimşek ve yıldırım olayları havadaki su buharıyla ilgili olduğundan daha çok yağışlı bölgelerde
görülmektedir.
* Her mevsim yağışlı olan Ekvator ve okyanusal iklim bölgelerinde bu tür olaylara yıl boyunca
rastlanır.

* Akdeniz, muson iklim bölgelerinde ise bu tür olaylara daha çok yağışlı bölgelerde rastlanır.

* Kutuplarda bu tür olaylar görünmez.