Page 143 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ §
1 14242 ÇEVRE VE TOPLUM

* Arazinin insanlar tarafından yanlış kullanılması, bitki örtüsünün tahrip edilmesi gibi nedenlerle
gerçekleşen aşınmaya hızlandırılmış erozyon ya da toprak erozyonu denir.

* Bitki örtüsünün tahrip edilmesi, hayvanların meralarda aşırı otlatılması, anız yakılması, tarlala-
rın nadasa bırakılması ve tarlaların eğim yönünde sürülmesi erozyonu arttırır.

* Hızlandırılmış erozyonla toprak örtüsü, çok kısa bir sürede taşınır ve tarım alanlarının verimi
düşer, meralar verimsizleşir. Erozyonu gerçekleştiren dış kuvvet, bölgenin iklimine göre değişir.
* Her mevsim yağışlı ve yarı nemli olan yerlerde su erozyonu fazladır.

EDİTÖR YAYINEVİ
* Ekvatoral, Okyanusal, tropikal, muson, Akdeniz ve karasal iklim bölgelerinde su erozyonu faz-
ladır.
* Çöllerde rüzgâr, yüksek enlemlerde ve yüksek dağların üst kısımlarında buzul aşındırması daha
fazladır.
* Türkiye arazisi, erozyon açısından çok şiddetli, orta şiddetli ve az şiddetli alanlar olmak üzere
üç sınıfa ayrılmıştır.
* Türkiye’de erozyonun en şiddetli olduğu yerler, eğimin fazla ve bitki örtüsünün cılız olduğu alan-
lardır.

* Erozyonun çok şiddetli ve orta şiddetli olduğu yerler, Türkiye yüz ölçümünün yaklaşık yarısını
oluşturur.

* Doğu Anadolu’nun güneyi ve batısı, Toroslar, İç Anadolu’nun doğusu, Ege’nin dağlık alanları ve
İç Batı Anadolu bölümü erozyonun şiddetli olduğu yerlerdir.

ÇIĞ

* Çığ, kar kütlesinin yamaç boyunca yuvarlanması, yuvar-
landıkça da büyüyerek can ve mal kayıplarına yol açması
olayıdır.

* Çığ olayını oluşturan başlıca etmenler; yer şekilleri, iklim,
bitki örtüsü ve dış etmenlerdir. Çığı oluşturan iklim ele-
manlarından biri yağıştır.

* Çığ olayının gerçekleşmesi için yağışların kar şeklinde ve kar kalınlığının yeterli olması gerekir.
* Yeni yağan karın zemindeki karla kaynaşmaması, çığın en önemli nedenidir.

* Böylece üstteki kar örtüsü yamaç boyunca daha kolay yuvarlanır.

* Kar örtüsü üzerine yağmur yağması, kar örtüsünün gevşek hale gelerek kaymasına neden
olmaktadır.
* Çığı oluşturan diğer bir etmen ise kar fırtınalarıdır.