Page 144 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ ÇEVRE VE TOPLUM § 143
143

* Fırtınayla sürüklenen kar tanecikleri, rüzgâr almayan yamaçlarda birikerek kar yığınları oluştu-
rur. Çığ olayında arazinin eğimi önemli bir etmendir.

* 50 dereceden fazla eğimli yerlerde kar örtüsü tutunamadığı için bu yerlerde çığ olayı gerçek-
leşmez.

* Çığ olayı 28 ile 45 derecelik eğime sahip alanlarda görülmektedir.
* Fiziksel ayrışmanın fazla olduğu bu nedenle ayrışmış örtülerin bulunduğu yüzeyler ile kaygan bir
yapı oluşturan killi arazilerde çığ tehlikesi daha fazladır.
EDİTÖR YAYINEVİ
* Çığ olayını oluşturan etmenlerden biri de bitki örtüsünün olmamasıdır.
* Orman alanlarında çığ tehlikesi azdır.

* Büyük çığ olayları bitki örtüsünden yoksun yamaçlarda meydana gelir.
* Çığ olayını başlatan başlıca etmenler; kar kalınlığının oluşturduğu yük ve yer çekimi, kayakçıların
kar örtüsüne uyguladıkları baskı, hayvan veya insanların hareketi ve sestir.

* Kuzey Amerika’da Kayalık ve Sierra Nevada, Güney Amerika’da And, Avrupa’da Alpler, Asya’da
Himalayalar çığ olaylarının en çok görüldüğü yerlerdir.

* Çığ olayı sonucunda can ve mal kayıpları gerçekleşmektedir.
» Örneğin; 1970 yılında Peru’da meydana gelen çığ olayı sonucunda 20 binden fazla insan yaşa-
mını yitirmiştir.

SU BASKINLARI

* Genellikle ani ve yoğun yağışlardan sonra gerçekleşen su taşkınlarına sel denir. Yağışların yanı
sıra kar erimeleri de sellere neden olur.

* Gecekondulaşma, altyapı yetersizliği, dere yataklarının değiştirilmesi ya da dere yataklarına
yerleşim birimleri kurulması sellerin diğer nedenleridir.

* Akarsu yataklarının ya da göl alanlarında kapasitenin üzerinde su birikmesi ve fazla suyun çev-
reye yayılması olayına taşkın denir. Taşkınlar da su baskınlarındandır.

* Su baskınları can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. Örneğin; 1931’de Çin’in Sarıırmak Neh-
ri’ndeki taşkın; 3,7 milyon insanın ölmesine ve 80 milyon insanın evsiz kalmasına neden olmuştur.

* Zemindeki tabakaların geçirimsiz olması, bitki örtüsünün cılız olması ya da hiç olmaması akar-
suyun akacağı doğrultuda dere yataklarının tıkalı olması su baskınlarının meydana gelmesine
neden olmaktadır.

N
NOTOT
y Dünya’da sel ve taşkın afetlerinin en fazla yaşandığı bölgeler Güney ve Güneydoğu Asya’dır.

y Dünya’da sel felaketinden ölen insan sayısının en fazla olduğu ülke Bangladeş’tir.