Page 146 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ ÇEVRE VE TOPLUM § 1 14545

FIRTINA - KASIRGA

* Yatay yönlü hava hareketi olan rüzgar; yüksek basınç mer-
kezlerinden alçak basınç merkezlerine doğru eser.

* Rüzgârlar, esme hızlarına göre hafif, şiddetli ve çok şid-
detli olarak sınıflandırılmaktadır. Belirli bir hızın üzerinde
esen rüzgârlara fırtına denir. Bofor ölçeğine göre fırtına-
ların saatteki hızı bazen 120 km’yi geçmektedir. Fırtınalar,
çoğunlukla okyanus ve denizlerde oluşur. Bu nedenle fırtınaların en büyük tehlikesi deniz ulaşı-
mında görülür. Küçük gemi ve tekneler, fırtınalarda çıkan dalgaların etkisiyle batabilir. Fırtına-
lar, kıyılardaki yol ve yerleşim birimlerini tahrip edebilir.

* Hava hareketlerinden biri de kasırgalardır. Kasırga ve fırtına evleri yıkar, ağaçları kökünden
söker, araçları ve canlıları uçurarak kilometrelerce uzağa atar. Kış mevsiminde meydana gelen
fırtına kar örtüsünü sürükler ve belli alanlarda toplanmasına neden olur. Fırtına denizlerde ula-
şımı engeller. Can ve mal kayıplarına neden olur.

* Fırtınalara komşu bölgeler arasında basınç farkının fazla olduğu yerlerde rastlanır. Kasırgalara
daha çok tropikal kuşaklarda rastlanmaktadır.
Kasırgaların çok sık görüldüğü yerlerden biri Orta Amerika adalarıdır. Hurricane (Harikan) ola-
* *EDİTÖR YAYINEVİ
rak adlandırılan bu kasırgalar her yıl büyük can ve mal kayıplarına neden olmaktadır. ABD’nin

orta kesimlerinde sıkça görülen kasırgalara tornado denir. Kuzey Pasifik Okyanusu’nun batı-
sında kasırgalar ve tayfun, ABD’de hurricane, Hint Okyanusu’nda siklon ve Avustralya’da Willy-
Willies olarak adlandırılır.

* Kasırgadan en çok etkilenen ülkeler; ABD, Filipinler, Panama, Vietnam, Küba, Venezuella ve
Meksika’dır. Kasırgalar bu ülkelerde can ve mal kayıplarına neden olmuştur.

Endonezya, Avustralya, Bangladeş ve Hindistan da kasırgalardan etkilenen ülkelerdendir.

TSUNAMİ

* Tsunami okyanus ya da denizlerin tabanında oluşan dep-
rem, volkan patlaması ve bunlara bağlı taban çökmesi,
zemin kaymaları gibi tektonik olaylar sonucu denize geçen
enerji nedeniyle oluşan uzun periyotlu deniz dalgasını tem-
sil eder.
* Deniz altında meydana gelen depremler de fay hattı
boyunca gerçekleşen çökmeler tsunaminin başlıca nedenleridir. Deniz altındaki volkanik patlama-
lar sonucu su kütlesine bir basınç uygulandığından su kütlesi yukarı doğru itilir.
* Bu hareket deniz seviyesinin değişmesine ve büyük dalgalara neden olabilmektedir.