Page 142 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ ÇEVRE VE TOPLUM § 1 14141

* Geçirimli tabakalar arasında killi tabakaların bulunması heyelanı kolaylaştırır.
* Killi tabakaya sızan sular, bu tabakanın şişerek kayganlaşmasına neden olur.

* Tabakaların uzanışı da yer kaymasını etkiler.
* Eğim doğrultusundaki tabakalar, yer kaymasını kolaylaştırırken eğime dik doğrultuda uzanan
tabakalar yer kaymasını engeller. Yer kayması için diğer önemli koşul sudur.
* Yer kaymasının gerçekleşebilmesi için tabakaların suya doygun hale gelmesi gerekir. Bu nedenle
kar erime dönemlerinde ve fazla yağış alan eğimli yerlerde heyelan olayı yaşanır.
EDİTÖR YAYINEVİ
* Türkiye’de yer kaymaları, daha çok ilkbahar aylarında görülmektedir. Bu dönemde yağışların
artması, karların erimesiyle toprak suya iyice doyar.

* Depremler ve volkanik patlamalarla meydana gelen sarsıntılar da yer kaymasına neden olan
etmenlerdendir.

* Şiddetli sarsıntıların etkisiyle yamaçlardaki tabakalar eğim doğrultusunda kaymaya başlar.
* Yer kaymasında, doğal etmenlerin yanı sıra beşeri etmenler de etkilidir. Yol, tünel ve kanal
yapımı, çok eğimli yamaçlardaki doğal dengenin bozulmasına ve heyelan olaylarına neden olur.
Bazen şiddetli patlayıcıların kullanılması da heyelan nedenidir.
* Heyelan can ve mal kayıplarına ve verimli toprakların zarar görmesine neden olur.

* Yer kaymalarından doğan zararları azaltmak için bazı önlemlerin alınması gerekir.
* Yerleşim birimlerinin bu bölgelerde kurulmaması bu önlemlerin başında gelir. Ayrıca yolların heye-
lan bölgelerinden geçirilmemesi gerekmektedir.
* Yer göçmesine daha çok, kolay çözünebilen kayaçların yaygın olduğu yerlerde rastlanır. Kalkerli
arazinin yaygın olduğu yerlerde, yer altı mağaralarının tavanlarının çökmesiyle yer göçmesi ger-
çekleşir.
* Yeryüzünde heyelan olaylarının en çok görüldüğü yerler Alp-Himalaya, And, Kayalık ve Nevada
gibi dağlık bölgelerdir. Ayrıca Endonezya, Bolivya, Meksika, Hindistan, Yeni Gine, Alaska, Çin ve
Filipinlerde de görülmektedir.

EROZYON

* Yeryüzündeki ufalanmış materyallerin su, rüzgâr ve
buzullar tarafından taşınmasına erozyon denir.

* Dış kuvvetlerin etkisiyle kendiliğinden gerçekleşen aşın-
maya doğal erozyon denir.

* Doğal erozyon çok yavaş gerçekleştiği için büyük bir
tehlike oluşturmaz. Çünkü doğal erozyonla meydana gelen toprak kaybı, bu süre içerisinde ger-

çekleşen toprak oluşumuyla dengelenmektedir.