Page 50 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları
P. 50

¦ DOĞAL SİSTEMLER §                                                       49
                                                                                    49

             TOPRAK OLUŞUMU                        Laterit: Yağışın fazla, sıcaklık ortalamasının yük-

                                                   sek olduğu Ekvatoral kuşağın toprağıdır. Kimyasal
             * Toprak oluşumuna etkide bulunan etmenler;
            iklim, organizmalar, yer şekilleri, ana mater-  ayrışma fazla olduğundan toprak kalınlığı fazladır.
            yal ve zamandır.                       Toprak yüzeyi bitki örtüsü bakımından zengin olma-
                                                   sına rağmen aşırı yıkanmadan ve canlılardan dolayı
          İklim: Sıcaklık, nem, yağış, basınç ve rüzgârlar hem
          toprağın oluşum süresini hem de toprak kalınlığını   toprağın humus oranı düşüktür. Oksitlenmeden
          belirleyen iklim elemanlarıdır. Nemin fazla, sıcaklık   dolayı rengi kiremit kırmızısıdır.
          Organizmalar:  Bitkiler  suyun  toprağa  sızma-YAYINEVİ
          ortalamasının yüksek olduğu alanlarda toprak hızlı   Kahverengi Orman Toprakları: Orta Kuşak’ta
          oluşur.
                                                   kışın yaprağını döken orman örtüsü altında oluş-
          Ana kaya: Ana kayanın sert veya yumuşak olması   maktadır. Humus bakımından zengin olduğu için
          toprak oluşumunu etkiler, yumuşak kayaçlar üze-  verimli topraklardır.
          rinde toprak daha hızlı oluşur.
                                                   Terra - Rossa: Akdeniz iklim bölgelerinde kalkerli
          Yer şekilleri: Yüzey şekillerinin eğim ve bakı durumu
          ile yükseltisi toprak oluşumunu etkiler. Yükseltinin   kayaçlar üzerinde oluşmuş topraklardır. Kireç oranı
          EDİTÖR                                   dan zengindir.
                                                   yüksektir. İçerisindeki demir oksit minerallerinden
          ve eğimin fazla olduğu alanlar ile Güneş görmeyen
                                                   dolayı rengi kırmızıdır. Humus ve mineral bakımın-
          yamaçlarda toprak yavaş oluşur.

          sını sağlar. Kökleriyle toprağa tutunarak erozyonu
                                                   Podzol: Nemli ve soğuk iklim bölgelerinde iğne yap-
          önler. Humus oluşumunu sağlar.
                                                   raklı ormanların altında görülen toprak çeşididir.
                                                   Humus oranı az olduğundan verimi düşük toprak-
          Zaman: Birkaç cm’lik toprak örtüsünün oluşabil-
          mesi için yüzlerce yıla ihtiyaç vardır.
                                                   lardır. Yıkanmadan dolayı kül rengindedir. Kanada



             TOPRAKLARIN SINIFLANDIRILMASI         ve Sibirya’da geniş yer kaplar.
                                                   Tundra: Kutuplara yakın yerlerde görülen yılın
             * Yeryüzündeki  topraklar;  iklim  koşulları,   büyük bir bölümü donmuş halde bulunan toprak-
            kayaçların yapısı, yer şekilleri ve dış güçlerin   lardır. Tarıma elverişli değildirler. Kış aylarında
            etkinliğine göre zonal, intrazonal ve azonal  kar altında donmuş olan toprak, yazın çözülerek
            olmak üzere üç gruba ayrılır;          bataklık haline geçer. İskandinav Yarımadası ve
                                                   Sibirya’da geniş yer kaplar.

          Zonal (Yerli) Topraklar                  Çöl Toprakları: Sıcaklık farkının yüksek olduğu


             * Bulunduğu  iklimin  özelliklerini  yansıtan  yerli   çöl iklim bölgelerinde görülen topraktır. Yağış azlı-
            bölge topraklarıdır. Başlıca zonal topraklar   ğından dolayı kireç ve tuz miktarı fazladır. Tarıma
            şunlardır;                             elverişli değillerdir.
   45   46   47   48   49   50   51   52   53   54   55