Page 50 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ DOĞAL SİSTEMLER § 49
49

TOPRAK OLUŞUMU Laterit: Yağışın fazla, sıcaklık ortalamasının yük-

sek olduğu Ekvatoral kuşağın toprağıdır. Kimyasal
* Toprak oluşumuna etkide bulunan etmenler;
iklim, organizmalar, yer şekilleri, ana mater- ayrışma fazla olduğundan toprak kalınlığı fazladır.
yal ve zamandır. Toprak yüzeyi bitki örtüsü bakımından zengin olma-
sına rağmen aşırı yıkanmadan ve canlılardan dolayı
İklim: Sıcaklık, nem, yağış, basınç ve rüzgârlar hem
toprağın oluşum süresini hem de toprak kalınlığını toprağın humus oranı düşüktür. Oksitlenmeden
belirleyen iklim elemanlarıdır. Nemin fazla, sıcaklık dolayı rengi kiremit kırmızısıdır.
Organizmalar: Bitkiler suyun toprağa sızma-YAYINEVİ
ortalamasının yüksek olduğu alanlarda toprak hızlı Kahverengi Orman Toprakları: Orta Kuşak’ta
oluşur.
kışın yaprağını döken orman örtüsü altında oluş-
Ana kaya: Ana kayanın sert veya yumuşak olması maktadır. Humus bakımından zengin olduğu için
toprak oluşumunu etkiler, yumuşak kayaçlar üze- verimli topraklardır.
rinde toprak daha hızlı oluşur.
Terra - Rossa: Akdeniz iklim bölgelerinde kalkerli
Yer şekilleri: Yüzey şekillerinin eğim ve bakı durumu
ile yükseltisi toprak oluşumunu etkiler. Yükseltinin kayaçlar üzerinde oluşmuş topraklardır. Kireç oranı
EDİTÖR dan zengindir.
yüksektir. İçerisindeki demir oksit minerallerinden
ve eğimin fazla olduğu alanlar ile Güneş görmeyen
dolayı rengi kırmızıdır. Humus ve mineral bakımın-
yamaçlarda toprak yavaş oluşur.

sını sağlar. Kökleriyle toprağa tutunarak erozyonu
Podzol: Nemli ve soğuk iklim bölgelerinde iğne yap-
önler. Humus oluşumunu sağlar.
raklı ormanların altında görülen toprak çeşididir.
Humus oranı az olduğundan verimi düşük toprak-
Zaman: Birkaç cm’lik toprak örtüsünün oluşabil-
mesi için yüzlerce yıla ihtiyaç vardır.
lardır. Yıkanmadan dolayı kül rengindedir. Kanada

TOPRAKLARIN SINIFLANDIRILMASI ve Sibirya’da geniş yer kaplar.
Tundra: Kutuplara yakın yerlerde görülen yılın
* Yeryüzündeki topraklar; iklim koşulları, büyük bir bölümü donmuş halde bulunan toprak-
kayaçların yapısı, yer şekilleri ve dış güçlerin lardır. Tarıma elverişli değildirler. Kış aylarında
etkinliğine göre zonal, intrazonal ve azonal kar altında donmuş olan toprak, yazın çözülerek
olmak üzere üç gruba ayrılır; bataklık haline geçer. İskandinav Yarımadası ve
Sibirya’da geniş yer kaplar.

Zonal (Yerli) Topraklar Çöl Toprakları: Sıcaklık farkının yüksek olduğu

* Bulunduğu iklimin özelliklerini yansıtan yerli çöl iklim bölgelerinde görülen topraktır. Yağış azlı-
bölge topraklarıdır. Başlıca zonal topraklar ğından dolayı kireç ve tuz miktarı fazladır. Tarıma
şunlardır; elverişli değillerdir.