Page 58 - 10. Sınıf Coğrafya Öğretmenin Ders Notları

¦ DOĞAL SİSTEMLER § 57 57

2. Bozkır: Yağmurlu dönemlerde yeşeren, kurak * Ekvator’dan kutuplara doğru gidildikçe sıcaklık
dönemlerde kuruyan ılıman karasal iklim bölgelerinin ortalamalarına bağlı olarak bitki örtüsü kuşak-
bitki örtüsüdür. Yavşan otu, gelincik, sığır kuyruğu, lar oluşturmuştur. Buna enlem etkisi denir.
geven ve çoban yastığı örnekleridir. Bozkırlardan
bazıları orman alanlarının yok edilmesiyle ortaya * Sıcaklığın yüksek olduğu Ekvatoral bölgede geniş

çıkmıştır. Bu tür bozkırlara antropojen bozkır yapraklı bitkiler, sıcaklığın az olduğu yüksek
enlemlerde ise iğne yapraklı bitkiler görülür.
denir. Orta ve Doğu Avrupa, Orta Asya, ABD’nin
iç kesimleri ve Arjantin’de görülür. * Işık bitkiler için önemlidir. Bitkiler güneş ışı-
ğını kullanarak fotosentez yapar. Su da bit-
EDİTÖR YAYINEVİ
3. Çayır: Sert karasal iklim bölgelerinde görülen kiler için önemlidir. Yağışın yetersiz olduğu
uzun boylu otlardır. Mine, kardelen, yumak, düğün yerlerde bitki örtüsü cılızdır. Rüzgâr da bitki
çiçeği ve yıldız başlıcalarıdır. ABD, Kanada, Çin ve örtüsünü etkiler. Nemli ,kuru, soğuk veya
Rusya’da görülür.
sıcak hava kütlelerini taşıyan rüzgâr, bitkinin
4. Tundra: Kutup altı iklim bölgelerinde ve dağ- yaşam koşullarını doğrudan etkilemektedir.
ların yüksek kesimlerinde görülen yosunsu bitkiler-
dir. Sibirya, İskandinavya Yarımadası’nın kuzeyi ve YER ŞEKİLLERİ
Güney Amerika’nın Güney kısımlarında görülür.
* Yükselti, yüzey şekillerinin uzanış doğrultusu
ÇÖL FORMASYONU ve bakı gibi faktörler bitki örtüsünün dağılı-
* Çöl bitkileri kuraklığa dayanıklıdır. Çöl şında etkili olur. Atmosfer yerden yansıyan
bitkilerinin başlıca özellikleri su tutabilmeleri ışınlarla ısındığı için yerden yükseldikçe sıcaklık
ve buharlaşmayla birlikte su kaybını değerleri azalır. Bu da bir dağ yamacı boyunca
azaltacak yapıda olmalarıdır. Kaktüs bir çöl bitkilerin kuşaklar oluşturmasına neden olur.
bitkisidir. Çöl bitkileri Büyük Sahra, Kalahari, Sıcaklığın yüksek olduğu alçak yerlerde geniş
Gobi, Taklamakan, Tar, Arizona ve Gibson’da * yapraklı ormanlar görülürken sıcaklığın düşük
görülür. olduğu yüksek yerlerde iğne yapraklı orman-
lar ve çayırlar görülür.
BİTKİLERİN YETİŞME KOŞULLARI

İKLİM KOŞULLARI * Bir dağ yamacı boyunca orman üst sınırını
sıcaklık, orman alt sınırını ise yağış belirler.
* Bitki örtüsü özelliklerini belirleyen temel fak-
tör iklimdir. İklim özelliklerini en iyi yansıtan * Bakı dağların Güneş gören yamacını ifade
canlılar bitkilerdir. eder.

* Bitki türlerinin dağılışını iklimin sıcaklık ve * Güneş gören yamaçta sıcaklık daha yüksek
olacağından bitki örtüsünün yetişme sınırı da
yağış elemanları belirler. Bitkinin yetişmesi
için gerekli olan sıcaklık aralığına optimum yükselir.
sıcaklık denir. Bu nedenle bitki örtüsü iklim Dağların uzanış doğrultusuna bağlı ola-
koşullarının bir sonucudur. * rak denize bakan yamaçlar gür bitki örtü-

* Yağışın fazla sıcaklık ortalamasının yüksek süne sahip olurken nemli havaya kapalı olan
olduğu bölgelerde gür bitki toplulukları görülür. yamaç, bitki örtüsü bakımından fakir olur.